Totto-chan: The Little Girl at the Window – Madogiwa no Totto-chan (2023)

Regie: Shinnosuke Yakuwa, Yûta Kanbe, Kunio Katô, Setsuka Kawahara | 114 minuten | animatie, drama | Originele stemmencast: Liliana Ôno, Kôji Yakusho, Shun Oguri, Anne Watanabe, Karen Takizawa

De animatiefilm ‘Totto-chan: The Little Girl at the Window’ (‘Madogiwa no Totto-chan’) is een verrassend betoverend, aandoenlijk en authentiek aandoend relaas over een meisje dat opgroeit in de jaren 40 in Japan en op een bijzondere school met een bevlogen docent de (levens)opleiding krijgt die ze nodig heeft. Zo indrukwekkend en meeslepend is de film, dat hij zich kan meten met het beste werk van Miyazaki, maar ook met een pareltje als ‘Grave of the Firelflies’, dat door zijn oorlogssetting en intieme sfeer veel overeenkomsten vertoont met ‘Totto-chan’. Laat je vooral niet op het verkeerde been zetten door screenshots met typische blije gezichtjes van anime-kindjes, met blosjes en grote ogen; dit is geen niemendalletje voor kinderen voor tijdens de lunchpauze – al is dit zonder meer een geschikte en waardevolle film voor kinderen – maar een niet te missen drama over opgroeien, empathie, acceptatie en het vinden van je plaats in het leven. Om maar een paar dingen te noemen.

De film voelt op veel momenten heel waarachtig aan, met scènes waarin de tijd wordt genomen om het gedrag te tonen van kinderen en hun interacties met ouders, docenten en elkaar. Het is geen kwestie van het zo efficiënt mogelijk verbinden van plotpunten. Het doel van de makers is duidelijk om de karakters, met name Tetsuko (Totto-chan) zelf, zo echt en driedimensionaal mogelijk weer te geven.


Dat betekent dat scènes, momenten en gedragingen ruimte krijgen om te ademen. Zoals wanneer Totto-chan voor het eerst op haar nieuwe school aankomt. In plaats van direct naar binnen te gaan, gaat ze eerst op haar gemak op het (lege) schoolplein over een balk lopen, of buigt ze zich voorover, om met haar hoofd tussen haar benen naar achteren te kijken. Of andere grappige dingen die kinderen doen. Zonder zich bewust te zijn van de tijd of de eigenlijke reden dat ze ergens zijn.

Erg mooi is ook de scène dat ze kennismaakt met de directeur van de nieuwe school, waar ze naartoe moet – of nou ja, gáát; ze moet niet – omdat leerkrachten op andere scholen niet om kunnen gaan met haar ADHD-neigingen. Voor de duidelijkheid, er wordt nooit gesteld dat ze ADHD – of ADD – heeft maar hier kan weinig twijfel over zijn: ze kan zich niet echt op haar (reguliere) lessen concentreren waarbij ze braaf in een schoolbankje moet zitten en alleen maar moet luisteren, maar vermaakt zich liever met lawaai maken of kijken wat er allemaal buiten het schoollokaal gebeurt (en voorbijgangers aanspreken).

Terug naar de ontmoeting met de directeur van de nieuwe school, Tomoe Gakuen, waar oude treinstellen zijn omgebouwd tot klaslokalen en er uit wordt gegaan van het eigen tempo en de eigen interesses van het kind. De directeur zegt tegen de moeder dat hij even alleen met Totto-chan wil praten; de moeder kan haar later wel op komen halen. Alleen met het kind vraagt hij haar hoe de reis is verlopen en wat ze hem allemaal zou willen vertellen. Dat is het startsein voor een waterval aan informatie over van alles en nog wat. Totto-chan kletst maar raak, heel vrolijk en levendig, en de docent luistert met veel interesse. Als ze eindelijk klaar is, vraagt hij of er nog iets anders is waar ze over zou willen praten, waarop ze ineens triest kijkt en vraagt ‘Waarom noemt iedereen mij een lastpak?’ Au… je hart breekt.

Het zijn maar een paar voorbeelden van de mooi gevatte, aandoenlijke of aangrijpende karaktermomenten die ‘Totto-chan, The Little Girl at the Window’ rijk is. Dat deze momenten zo authentiek aanvoelen is eigenlijk niet zo heel gek, aangezien de film gebaseerd is op het gelijknamige autobiografische boek van Tetsuko Kuroyanaga (in het Nederlands bekend als ‘Totto-chan en de gelukkige klas’). Tetsuko zelf, de hoofdpersoon van het boek en de film, is een actrice en tv-persoonlijkheid geworden en is uitgegroeid tot een ware ster in Japan.

Zelf schrijft ze het succes in haar leven grotendeels toe aan haar ervaringen en genoten opvoeding op de Tomoe-school en de directeur die zich vol overgave inzette voor zijn lesmethode en de toekomst van de kinderen. Hij zag levenslessen, beweging, acceptatie, sociale vaardigheden en ‘kind kunnen zijn’ als minstens even belangrijk als reguliere schoolvakken als lezen en rekenen. Wat zeker niet standaard is, al helemaal niet in het Japan van 1940.

Al te veel over de film vertellen zou eigenlijk zonde zijn. Maar er valt bijzonder veel te genieten aan de film en de verschillende personages die haar bevolken. Ook de relatie met Totto-chans ouders is mooi en met aandacht vormgeven, net als die met verschillende andere personen – én dieren – in haar leven. Niet in de laatste plaats, is er aandacht voor de relatie met een klasgenootje op de Tomoe-school, Yasuaki Yamamoto, waar Totto-chan al op haar allereerste dag een band mee krijgt. Deze relatie vormt een beetje het hart van de film en leidt tot verschillende magische momenten.

Magische momenten zijn ook afkomstig van de animatiestijl, waarvoor drie verschillende regisseurs verantwoordelijk zijn. Shinnosuke Yakuwa heeft het leeuwendeel van de animatie voor zijn rekening genomen en laat zowel personages als de natuur en andere omgevingen effectief tot leven komen, met een enigszins romantisch kleurenpalet. Maar hij heeft ook – voor drie droom- en fantasiesequenties de hulp gekregen van drie andere regisseurs: Yuta Kanbe, Kunio Katô en Setsuka Kawahara. Zij weten met hun eigen unieke animatiestijl een bijzondere sfeer op te roepen, wanneer we een korte periode doorbrengen in de gefantaseerde of gedroomde belevingswereld van Totto-chan. Dit gebeurt onder meer wanneer ze voor het eerst onderweg is – met de trein – naar de nieuwe school en ze van alles voor zich ziet – dat er niet is – als ze uit het raam kijkt.

En dan is er nog de historische achtergrond, die een extra dramatisch element toevoegt. De film speelt zich af ten tijde van (het begin) van de Tweede Wereldoorlog, wat niet alleen voor voedselschaarste en slachtoffers zorgt, maar ook veel spanning en onzekerheid over het al dan niet mogen gebruiken van luxe-artikelen, Westerse kleding, Amerikaanse termen. Patriottisme en de zin of zinloosheid van oorlog zijn ook thema’s waar je niet aan kunt ontkomen. Er sijpelt hierdoor zeker verdriet en grimmigheid door de film heen – en het is alleen maar goed dat niet alles onder het tapijt wordt geschoven – maar het wordt ook weer niet al te zwaar op de hand. Uiteraard heeft een ander impact op Totto-chan en hoe zij de wereld ziet, maar de focus blijft liggen op haar positieve levenshouding van en de bijzondere, waardevolle filosofie van de Tomoe en zijn schoolhoofd en hoe dit zij toepast in haar leven als opgroeiend kind in Japan. En, later, als volwassene.

De film heeft nauwelijks minpunten. Ja, er zijn scènes of momenten die uiteindelijk misschien iets te romantisch of emotioneel zijn. Of die Totto-chan en/of haar medeleerlingen een tikkeltje te heroïsch portretteren, maar meestal is de film verrassend subtiel en authentiek. Daarnaast zijn de genoemde momenten vaak ook gewoon ‘verdiend’; en ben je bereid helemaal mee te gaan in de emoties en situaties die de film opdient.

‘Totto-chan, The Little Girl at the Window’ (2023) lijkt een beetje onder de radar te zijn gebleven van het grote publiek, maar dat is eeuwig zonde. Het is te hopen dat de film de grootschalige aandacht krijgt die hij verdient. Kortom, heb je de kans om hem te bekijken, grijp hem dan!

Bart Rietvink

Waardering: 4.5

Speciale vertoning: Kaboom Animation Festival 2025
Bioscooprelease: 26 juni 2025