Touch of Evil (1958)

Regie: Orson Welles | 105 minuten | thriller, misdaad | Acteurs: Charlton Heston, Janet Leigh, Orson Welles, Joseph Calleia, Akim Tamiroff, Joanna Cook Moore, Ray Collins, Dennis Weaver, Valentin de Vargas, Mort Mills, Victor Millan, Lalo Rios, Michael Sargent, Phil Harvey, Joi Lansing, Harry Shannon, Marlene Dietrich, Zsa Zsa Gabor, Joe Basulto, Yolanda Bojorquez, Joseph Cotten, Domenick Delgarde, Jennie Dias, John Dierkes, Mercedes McCambridge, Arlene McQuade, Eleanor Dorado, Billy House

‘Touch of Evil’ (1958) betekende het einde van de carrière van Orson Welles, in Hollywood wel te verstaan. Na dit duistere, sfeervolle verhaal over misdaad en corruptie zou hij er nooit meer een film maken. Waar deze film noir in Europa wel op waarde geschat werd – ‘Touch of Evil’ won de prijs voor beste film tijdens de Brussels World Fair in 1958, mede dankzij Welles-fans Jean-Luc Godard en François Truffaut die in de jury zaten – zag men het in de VS als een B-film. Het publiek liet ‘Touch of Evil’ links liggen. In regisseurskringen werd de film echter wel gewaardeerd, vooral vanwege zijn visuele flair. Peter Bogdanovich zei ooit tegen Welles dat hij de film vier of vijf keer had gezien voordat het verhaal hem pas opviel. Niet omdat het verhaal niet aansprak, maar omdat hij zo gefascineerd was door de regie. Welles, ook voor ‘Touch of Evil’ al niet erg geliefd in Hollywood, werd op aanraden van hoofdrolspeler Charlton Heston aangesteld als regisseur. Hij was eerder al als acteur bij de productie gehaald. Welles herschreef onmiddellijk het op Whit Mastersons pulproman ‘Badge of Evil’ gebaseerde script. ‘Touch of Evil’ speelt zich af in de bordelen en motels van een grimmig stadje op de grens tussen Mexico en de VS. In de befaamde openingsscène passeert de onkreukbare Mexicaanse drugsbestrijder Mike Vargas (Charlton Heston) samen met zijn blonde Amerikaanse bruid Susan (Janet Leigh) ’s avonds de Amerikaanse grens om een ijsje te gaan eten. Een man legt in de drukke straat ongemerkt een bom in de open auto van een rijke Amerikaanse projectontwikkelaar – in één klap zijn de wittebroodsweken van Mike en Susan voorbij. Het onderzoek dat volgt wordt geleid door de corrupte politieagent Hank Quinlan (Orson Welles). Al snel vindt hij een verdachte, maar als Vargas ontdekt dat er een smerig spelletje gespeeld wordt, besluit hij maatregelen te treffen. Susan wordt ondertussen onderschept door de Mexicaanse drugsdealers op wie Vargas’ eerdere onderzoek zich richtte. Weet Quinlan hier meer van?

‘Touch of Evil’ is zo ongeveer de laatste belanghebbende film noir. Aan het einde van de jaren vijftig sloeg het wantrouwen en pessimisme van de Amerikanen om in vertrouwen en optimisme en men kreeg behoefte aan een ander, minder grimmig soort film. ‘Touch of Evil’ mag dan de laatste in de reeks zijn, het is tevens een van de betere films noirs. Niet de intriges staan centraal – en dat zijn er nogal wat – maar de sfeer en de stijl. Het verhaal, dat op een zeker moment onnodig ingewikkeld dreigt te worden, is eigenlijk niet eens zo interessant. De strijd van de eerlijke politie-inspecteur tegen zijn corrupte tegenhanger; we hebben het allemaal al eens eerder gezien. De manier waarop Welles het in beeld brengt is daarentegen van een indrukwekkend niveau. Zijn briljante gebruik van licht en schaduwen, de camerabeweging (met name het al eerder genoemde openingsshot is fenomenaal!), het sublieme gebruik van de muziek van Henri Mancini en de messcherpe dialogen tillen deze film naar het niveau van een regelrecht meesterwerk. Welles heeft daarbij de touwtjes stevig in handen. Hij zorgt ervoor dat de kijker het spoor niet bijster raakt in de wirwar van personages en intriges.

Niet alleen buiten beeld wordt ‘Touch of Evil’ gedragen door Welles. Als de vadsige, corrupte Quinlan speelt hij ook zijn tegenspelers compleet van de tafel. Dit had gemakkelijk een karikaturaal type kunnen worden, maar Welles voorkomt dit op magistrale wijze. Natuurlijk wil hij het liefste al die drugsdealers opsluiten, maar de corruptie zit te diep in hem geworteld dat hij niet anders kan dan eraan toegeven. Zeker vergeleken bij Heston, die te houterig en te saai is om een personage tot leven te laten komen, bruist Welles werkelijk van de energie. Janet Leigh haalt niet het onderste uit de kan als Susie Vargas. Wie wel interessante rollen spelen zijn Akim Tamiroff als crimineel ‘Uncle Joe’ Grandi en Marlene Dietrich in een kleine maar memorabele rol als de waarzegster cq. kroegbazin Madame Tanya. Let ook op cameo’s van Zsa Zsa Gabor, Oscarwinnares Mercedes McCambridge (‘All the King’s Men’, 1949) en Welles’ goede vriend Joseph Cotten, met wie hij onder meer ‘Citizen Kane’ (1941) en ‘The Third Man’ (1949) maakte.

‘Your future is all used up’, zegt Madame Tanya tegen Quinlan. Ze kwam daarmee wel akelig dicht bij de werkelijkheid, aangezien Welles het na deze film wel kon vergeten in Hollywood. Men was er nog niet klaar voor zijn vooruitstrevende manier van filmen. Pas jaren later werd zijn werk op waarde geschat en inmiddels behoren films als ‘Citizen Kane’, ‘The Stranger’ (1946) en ‘Touch of Evil’ tot de absolute top. Het is bijzonder prijzenswaardig dat Welles – die op alle mogelijke manieren werd tegengewerkt, met name door de studio – toch zo’n intrigerende en gedenkwaardige film heeft weten af te leveren. Een film waarbij het niet draait om het verhaal, maar om de stijl en de sfeer. Dit is Orson Welles in topvorm, zowel voor als achter de schermen. Een van de hoogtepunten uit het genre van de film noir!

Patricia Smagge

Waardering: 4