Tove (2020)

Recensie Tove CinemagazineRegie: Zaida Bergroth | 100 minuten | biografie, drama | Acteurs: Alma Pöysti, Krista Kosonen, Shanti Roney, Joanna Haartti, Kajsa Ernst, Robert Enckell, Jakob Öhrman, Eeva Putro, Wilhelm Enckell, Liisi Tandefelt, Emma Klingenberg, Juhana Ryynänen, Henrik Wolff, Dick Idman, Simon Häger

Tove Jansson is wereldwijd bekend als schrijver en illustrator van de serie Moeminboeken en -strips. Het eerste boek, uitgebracht in 1945, sloeg nauwelijks aan, maar vanaf het tweede deel (uit 1946) nam de bekendheid van de Moemins alleen maar toe, in Scandinavië en later ook ver daarbuiten. Dit is ongeveer het moment waarop de film ‘Tove’ instapt: als Jansson (prachtig vertolkt door Alma Pöysti) als kunstenares niet echt aan de bak komt en vooral verdergaat met de Moemins om haar rekeningen te kunnen betalen. Tot groot chagrijn van haar vader, de gelauwerde beeldhouwer Viktor Jansson (Robert Enckell), die de tekeningen en verhalen te frivool vindt om als ware kunst te gelden.

Wie verwacht dat de film op deze clash voortborduurt, heeft het mis. Hoewel Tove’s moeizame relatie met haar vader meermaals naar voren komt, wordt hij nergens echt uitgediept. Net zomin als wordt verduidelijkt dat Tove in feite gedeeltelijk in haar moeders voetsporen is getreden, illustrator Signe Jansson (Kajsa Ernst). De dynamiek tussen vader en moeder blijft zelfs volledig achterwege. Sterker nog, ook in alle interactie tussen Tove en haar moeder gaat het geen enkele keer over kunst. Een opmerkelijk gemis. Waar de film zich dan wel op focust? Een voetnoot uit het levensverhaal van Tove Jansson: haar geheime relatie met de Finse theatermaker en burgemeestersdochter Vivica Bandler (Krista Kosonen).

In Finland was homoseksualiteit tot 1971 officieel verboden, dus een intens verhaal ligt voor het grijpen. Tel daar nog eens bij op dat Tove ondertussen ook openlijk een relatie had met de getrouwde Finse sociaaldemocraat Atos Wirtanen (Shanti Roney) – zo openlijk zelfs dat zijn vrouw naar Tove’s huis belt om haar man te herinneren aan een familieafspraak – en je hebt genoeg ingrediënten voor een wervelend drama. Het valt regisseur Zaida Bergroth en scenarioschrijver Eeva Putro (die zelf een rolletje in de film heeft als kunstenaarsvriendin van Tove) te prijzen dat ze het drama juist niet dik aanzetten. Tove is tegenover beiden volledig open over haar liefde en haar hang naar vrijheid en alle drama die er is, speelt zich in haar binnenste af.

Tove gaat volledig op in het bohémienbestaan als kunstenares. Ze woont de hele tijd in hetzelfde eenkamerappartement, dat tegelijkertijd dienst doet als atelier (als ze de huur niet kan betalen, plukt ze gewoon een schilderij van de grond) en de meest intense scènes zijn die waarin ze zich met of zonder haar kunstenaarsvrienden dansend laat gaan op jazzmuziek. De meeste scènes spelen zich binnen af, waarbij de camera veelvuldig op het expressieve gezicht van Alma Pöysti blijft hangen. De sfeer en vooral de aankleding zijn voortreffelijk, dus als periodeplaatje is de film zeker geslaagd. Maar waar het knaagt, is de vraag: hoe bepalend is de periode geweest die film beslaat (ca. 1946-1956)?

We zien Tove Jansson worstelen met het feit dat ze meer waardering krijgt voor haar Moeminstrips dan voor haar schilderwerk, maar hoe ze zich uiteindelijk tot Moemin gaat verhouden, los van een handige bron van inkomsten, wordt in het midden gelaten. Een onderdeel van haar identiteit is haar biseksualiteit, maar haar latere levenspartner, de Finse kunstenares Tuulikki Pietilä, met wie ze tot haar dood ruim 40 jaar samen zou zijn, komt er bekaaid vanaf met een minimale introductie tegen het einde van de film. Continu zit je als kijker dicht op haar huid, maar de vraag is of je Tove Jansson echt leert kennen. Je moet het doen met het beeld van een uitzinnig dansende Alma Pöysti (bij de aftiteling gespiegeld met originele beelden van een dansende Tove Jansson). Gelukkig maakt dat op zich een hoop goed.

Wouter de Boer

Waardering: 3.5

VOD-release: 1 april 2021 (Picl)
DVD-release: 28 april 2021