Transe (2006)

Regie: Teresa Villaverde | 126 minuten | drama | Acteurs: Ana Moreira, Victor Rakov, Robinson Stévenin, Iaia Forte, Andrei Chadov, Filippo Timi, Dinara Drukarova, Io Apolloni

De Portugese film ‘Transe’ vertelt een verhaal dat in het Europa van 2006 niet eens zo heel bijzonder is. Een jonge Russin die huis en haard heeft verlaten om geld te verdienen in het Westen, wordt onderschept door vrouwenhandelaars. Ontheemd, zonder vrienden of familie, is de jonge Sónia overgeleverd aan de grillen van mannen die haar niet behandelen als mens maar als handelswaar.

Hoe meer Sónia tegenstribbelt, hoe harder de mannen haar aanpakken. Dit alledaagse verhaal heeft een onalledaagse film opgeleverd. Om de ontheemding en desoriëntatie van Sónia invoelbaar te maken, wordt de kijker al evenzeer aan zijn lot overgelaten als de Russin. Nooit weten we precies waar we ons bevinden.

Locaties worden niet aangeduid, zodat we met dezelfde speurende ogen als Sónia op zoek gaan naar punten van herkenning. Om het nog verwarrender te maken, worden af en toe handelingen getoond die iedere context missen, zodat ze voor ons al even onbegrijpelijk zijn als voor de arme Russin. Erg veel wordt er niet gesproken in de film, al was het maar omdat Sónia niet de taal spreekt van de landen waarin ze terechtkomt. Toch zijn de weinige woorden die worden gewisseld duidelijk genoeg. Zo beweert een van Sónia’s ontvoerders dat oorlog tussen landen niet meer bestaat en dat er nu een oorlog gaande is tussen mensen onderling, waarbij de zwakkeren het onderspit moeten delven.

Hoe zo’n oorlog er in het meest extreme geval uitziet zien we in deze film, waarin zo’n zwakkere het slachtoffer wordt van de gruwelpraktijken van de sterkere. Hoewel die praktijken niet eens zo heel expliciet worden getoond, word je er door de intense suggestiviteit toch behoorlijk onpasselijk van.

Ook wordt in de film gesproken over het poëtische dat in alles is te vinden. In ‘Transe’ wordt dit geïllustreerd met beelden die aangenaam poëtisch zijn: een traag voorbijvarend schip, muren van graan, een trein in de nacht. Deze beelden zijn niet alleen mooi om te zien maar genereren ook het soort vervreemding dat perfect past bij het onderwerp. Iets minder geslaagd zijn de vele natuurbeelden, waarvan de symboliek dan wel duidelijk is (omvallende bomen, kruiend ijs) maar die ervoor zorgen dat deze toch al extreem trage film nog wat trager wordt. Tegelijk brengen die beelden wat lucht in een soms wat al te beklemmend geheel.

Zo is ‘Transe’ een arthousefilm die de bezoeker flink op de proef stelt. Weinig plot, ultratraag tempo, weerzinwekkende scènes, een afstandelijk hoofdpersonage en een enigszins vaag einde. Tegelijk vertelt ‘Transe’ een realistisch verhaal over ontheemding en vernedering, over mensen die moeten knokken voor het meest primaire – water en kleren – en die als enig bezit hun naam hebben. Het levert een deprimerende, schokkende, inktzwarte, urgente, originele, fascinerende en confronterende film op. Niet te missen dus.

Henny Wouters

Waardering: 4

Bioscooprelease: 20 september 2007