Trois couleurs: Rouge (1994)

Regie: Krzysztof Kieslowski | 99 minuten | drama | Acteurs: Irène Jacob, Jean-Louis Trintignant, Frédérique Feder, Jean-Pierre Lorit, Samuel Le Bihan, Marion Stalens, Teco Celio, Bernard Escalon, Jean Schlegel, Elzbieta Jasinska, Paul Vermeulen, Jean-Marie Daunas, Roland Carey, Juliette Binoche, Julie Delpy

In het begin van ‘Rouge’ zien we de toetsen van een analoge telefoon, terwijl iemand een nummer intikt. Een elektrische stroom verplaatst zich van de telefoon naar de naastgelegen muur. De camera volgt vervolgens een web van telefoonkabels terwijl deze kriskras over het aardoppervlak zoeven, onder het oppervlak van een kanaal, door een doolhof van ondergrondse tunnels, en eindigend in een draaiende, lichtgevende explosie van kleuren en geluiden. We horen dat het nummer in gesprek is. De film snijdt terug naar dezelfde hand als eerder terwijl deze de telefoon ophangt. Dan pakt de hand de hoorn weer op en tikt het nummer opnieuw in.

Na de opening ontmoeten we Valentine (Irène Jacob), een aspirant-model en universiteitsstudente, die vanuit Genève een langeafstandsrelatie met haar bezitterige vriend in Engeland probeert te onderhouden. Op een avond rijdt ze per ongeluk een hond aan, genaamd Rita, waarna ze de eigenaar besluit op te sporen. Dit leidt Valentine naar het adres van de gepensioneerde rechter Joseph Kern (Jean-Louis Trintignant in een van zijn sterkste rollen). Joseph onthult haar dat hij zijn dagen doorbrengt met het afluisteren van de telefoongesprekken van zijn buren. Het enige waar hij plezier uit haalt in zijn leven zijn deze geheime conversaties, en misschien Rita, die overigens tot Josephs verbazing zwanger blijkt te zijn. “Ik vind het walgelijk,” zegt Valentine tegen hem, boos over zijn afluisterpraktijken. “En het is nog verboden ook,” zegt ​​Joseph tegen haar. De twee besluiten desalniettemin contact met elkaar te onderhouden. Valentine en Joseph voelen iets voor elkaar, zoveel is duidelijk, maar wat dat exact is, blijft voor een groot deel van de film in nevelen gehuld.

‘Rouge’ is het derde deel uit Krzysztof Kieslowski’s thematisch overlappende Trois couleurs-trilogie, gewijd aan de kleur rood en het laatste ideaal van de Franse vlag, fraternité (broederschap). De film gaat over toevallige ontmoetingen en hoe deze in een oogwenk een mensenleven op zijn kop kunnen zetten. In het geval van Valentine en Joseph gaat dit om een platonische vriendschap, die soms een bijna vader-dochter-achtige stemming oproept. De twee lijken elkaar heel goed te kunnen begrijpen. Joseph voelt zelfs specifieke dingen aan bij Valentine, zoals wat er gaande is met haar broer, die al geruime tijd in een afkickkliniek verblijft. Hoe weet Joseph dit soort dingen over Valentine? We vermoeden natuurlijk onmiddellijk dat hij haar afluistert, maar dat blijkt niet zo te zijn. Is het misschien iets spiritueels? ‘Rouge’ weigert in elk geval om simpele antwoorden te geven.

Als Kieslowski ons met zijn film überhaupt iets concreets mee wil geven, is dat het leven een complexe en willekeurige affaire is. Dit wordt vooral onderstreept door het personage van Auguste (Jean-Pierre Lorit), een rechtenstudent, die tegenover het appartement van Valentine woont. Auguste heeft een relatie met een vrouw die hem bedriegt en gaat er mentaal helemaal aan onderdoor. Naarmate de plot vordert vragen we ons af wanneer Auguste op het pad van Valentine zal komen. De twee zijn rond dezelfde leeftijd en hun levens lijken op sommige punten bijna met elkaar te overlappen. De film wil ons laten geloven dat zij een relatie met elkaar zullen krijgen, toch? Kieslowski is echter niet geïnteresseerd in gebruikelijke conventies. Auguste lijdt aan hartverdriet en Valentine blijft op bezoek gaan bij een man die haar grootvader had kunnen zijn. In een andere film hadden zij elkaar op een dag op straat ontmoet en was er wellicht iets moois opgebloeid tussen de twee. Maar in de wereld van ‘Rouge’ blijven Auguste en Valentine enkel buren van elkaar.

Toch geeft de film zich nooit geheel over aan misère. Het leven mag dan willekeurig zijn, zo toont Kieslowski, maar dat betekent niet dat we niet mogen genieten van al zijn toevalligheden. Voor Joseph, een nukkige bejaarde die teert op de conversaties van anderen, en Valentine, een jonge vrouw die blijft wachten op een man die haar niet respecteert, gloeit er eindelijk een beetje hoop aan de horizon. In hun afspraakjes vinden zij iets wat zij voor een lange tijd voor onmogelijk hadden gehouden: een luisterend oor. Het leven mag dan pijnlijk zijn, dat weet iemand als Joseph bijvoorbeeld heel goed, maar zonder mensen om je heen is het nog vele malen ondragelijker. Kieslowski biedt in dat opzicht geen verlossing, maar wel steun. Voor Valentine en Joseph is dat net genoeg.

Na de première van ‘Rouge’ kondigde Kieslowski zijn pensioen aan. De terugtrekkende beweging van de filmmaker kwam in 1994 voor velen onverwacht, maar het moment was achteraf gezien wel degelijk strategisch gekozen: hij leed aan gezondheidsproblemen en stierf een kleine twee jaar later aan hartcomplicaties. De filmmaker werd 54.

Len Karstens

Waardering: 4

Bioscooprelease: 10 november 1994
Bioscooprelease: 19 januari 2023 (re-release)