Tulpan (2008)

Regie: Sergei Dvortsevoy | 100 minuten | komedie, drama | Acteurs: Tulepbergen Baisakalov, Ondasyn Besikbasov, Samal Yeslyamova, Askhat Kuchinchirekov, Bereke Turganbayev, Nurzhigit Zhapabayev, Mahabbat Turganbayeva, Amangeldi Nurzhanbayev, Tazhyban Khalykulova, Zhappas Zhailaubaev, Esentai Tulendiev

‘Tulpan’ betekent ’tulp’. De bloem, die sinds jaar en dag een van onze grootste exportproducten is, komt oorspronkelijk niet uit Nederland, maar uit Kazachstan (en China). Het verhaal gaat dat hij via Turkije (waar de bloem óók gevonden is) en Antwerpen in Nederland terecht kwam. Op de Kazachse steppe is de schitterende tulp een zeldzaamheid, net als leuke, huwbare meisjes, die bijna nog zeldzamer zijn.

Kazachse nieuwkomer Sergei Dvortsevoy deed er vier jaar over om ‘Tulpan’, zijn speelfilmdebuut, te maken. Het werd geschoten in de ‘Hongersteppe’, waar het leven hard en sober is en het landschap zo uitgestrekt en verlaten als een zee van zand. Geteisterd door harde, scherpe winden moesten scènes soms vijfentwintig keer opnieuw, wat goed illustreert hoe het er op de steppe in werkelijkheid aan toe gaat. Een werkelijkheid die de kersverse regisseur goed weet over te brengen.  De filmstijl is droog en direct, als een documentaire haast. In sommige opzichten doet de film denken aan ‘The Story of the Weeping Camel’: zelfde soort setting, zelfde primitieve leefomstandigheden, er komt zelfs een kameel in voor. In deze film is die scène met de kameel een hilarisch hoogtepunt, het beest achtervolgt de streekdierenarts, die in het zijspan van zijn motor haar zieke kind vervoert. Ontroerend, maar ook zeer grappig.  Humor speelt een belangrijke rol in de film, hoewel er geen sprake is van een komedie, zoals bijvoorbeeld de films van Kusturica, waar ‘Tulpan’ in de verte aan doet denken. Dvortsevoj is veel bescheidener en nederiger in het gebruik van filmische middelen, wat hier goed uitpakt.

‘Tulpan’ biedt inhoudelijk echter geen grote verrassingen. Toch werd de film in Cannes onderscheiden met de prijs van ‘Un Certain Regard’. De jury roemde het om zijn krachtige regie en de goede acteerprestaties (vaak ook het resultaat van sterke regie). In Cannes hebben ze op deze punten ongetwijfeld gelijk. Dvortsevoj’s film staat stevig op twee benen, wat zeker voor een debuut bewonderenswaardig is. De acteurs zijn amateurs (bestaan er professionals in Kazachstan?) en acteren zichzelf. Hun spel is overtuigend en naturel, maar nogmaals: we hebben het allemaal al wel eens gezien. Het tempo, de humor, de karakters, je moet er zin in hebben. Velen, vooral jongeren, willen weg van het harde en soms saaie leven in de onherbergzame steppen, waar de wind en de droogte de baas zijn. Veel meer keuze dan schaapherder worden is er niet en dat is nu precies de reden waarom Tulpan niet met Asa wil trouwen. Dat Asa (voorlopig) wel wil blijven is siert hem, maar het blijft een feit: het leven op de Kazachse steppe is niet voor iedereen weggelegd en dat geldt ook voor deze film erover.

Arjen Dijkstra

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 7 mei 2009