Turks fruit (1973)

Regie: Paul Verhoeven | 112 minuten | drama | Acteurs: Monique van de Ven, Rutger Hauer, Tonny Huurdeman, Wim van den Brink, Hans Boskamp, Dolf de Vries, Manfred de Graaf, Dick Scheffer, Marjol Flore, Bert Dijkstra, Bert André, Jon Bluming, Paul Brandenburg, Suze Broks, David Conyers

Geprezen en verguisd is Hollands bekendste en meest succesvolle rolprent veelvuldig. ‘Turks Fruit’ is alles wat de Nederlandse film van na de seksuele revolutie goed én slecht maakt, een gehaaste, rauw charmante combinatie van gulzigheid, platheid en anti-burgerlijkheid. De romantische overdaad van Jan Wolkers laat zich goed vertalen naar het witte doek; ook al neemt Paul Verhoeven met zijn vele handelingswisselingen en snelheid van monteren wat literaire subtiliteit weg, het liefdesverhaal uit de brontekst blijft staan, wordt energiek uitgevoerd door Rutger Hauer en Monique van de Ven en ondersteund door een superieure soundtrack (van Toots Thielemans); dit alles kan wel wat poep en pies, tieten en konten verdragen. Wat heet: evenals Wolkers graaft Verhoeven graag aan de wortels van het leven middels de exploratie van seks, dood en verderf.

Wat opvalt bij de zoveelste herziening – de eerste na een tiental jaren en na de dood van Wolkers, is dat ‘Turks Fruit’ de tand des tijds blijkt te doorstaan; de culminatie van energie die rond 1970 vrij kwam door de ontbolstering van de talenten van Wolkers, Verhoeven, Hauer, Van de Ven, producent Rob Houwer, scenarist Gerard Soeteman en cameraman Jan de Bont blijft niet slechts hangen in de tijdgeest van toen. Beeldhouwer Erik is een tijdloze rebel, Olga van een onverslijtbare kinderlijk wulpse schoonheid en ook Erik’s strijd tegen de vaderlandse kleinburgerlijke moraal – raak geportretteerd in Olga’s moeder (de onderschatte Huurdeman, een Hollandse Sybil Fawlty) en haar winkelchef (Boskamp) blijft decennia later nog overeind. Af en toe vergeet Verhoeven maat te houden, zoals in de kolderieke scènes met het koeienoog in de jachtschotel en die van de opening van een ziekenhuis, maar ondanks deze en de vele gretig in beeld gebrachte copulaties laat ook de regisseur er geen gras over groeien: ‘Turks Fruit’ is een liefdesgeschiedenis en geen porno. Het blijft jammer dat het drama te driest wordt afgewikkeld om echt diep te raken, maar de onvervangbare Hauer en Van de Ven dragen de film zozeer dat de boodschap sowieso overkomt; beiden voegen iets substantieels aan het boek toe. ‘Turks Fruit’ is een Gesamtkunstwerk zoals dat alleen in het cultureel exploderende Nederland van de vroege jaren zeventig kon worden gemaakt.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 22 februari 1973