Two Women – La ciociara (1960)

Regie: Vittorio De Sica | 96 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Sophia Loren, Jean-Paul Belmondo, Eleonora Brown, Carlo Ninchi, Andrea Checchi, Pupella Maggio, Emma Baron, Bruna Cealti, Antonella Della Porta, Mario Frera, Franco Balducci, Luciana Cortellesi, Curt Lowens, Tony Calio, Remo Galavotti, Elsa Mancini, Giuseppina Ruggeri, Luciano Pigozzi, Luigi Terribile, Antonio Gastaldi, Carolina Carbonaro, Raf Vallone

Sophia Loren is de eerste vrouw die de Oscar voor beste actrice kreeg voor een rol in een niet-Engelstalige film. In 1960 werd de Italiaanse geheel terecht bekroond voor haar performance in ‘La Ciociara’ (‘Two Women’), geregisseerd door Vittorio De Sica. De film behandelt een hoofdstuk uit de Tweede Wereldoorlog dat door velen allang weer vergeten is, maar in Italië zelf diepe wonden achterliet die nog altijd niet genezen zijn: de Marocchinate. Marokkaanse troepen die deel uitmaakten van het Franse koloniale leger werden in mei 1944 ingezet in de strijd tegen de Duitsers tijdens de slag om Monte Cassino. Op 18 mei werd door de Geallieerden een doorbraak geforceerd. Die nacht zwermden duizenden Marokkaanse soldaten (Gourmiers) uit over de omringende heuvels in de regio Ciociaria. Ze trokken van dorp naar dorp, een spoor van moord en doodslag achterlatend. Meer dan tweeduizend vrouwen in de leeftijd van 11 tot 86 jaar werden verkracht, mannen die hun vrouwen en dochters probeerden te beschermen werden zonder pardon doodgeschoten. Schrijver Alberto Moravia verwerkte de tragische gebeurtenissen later in de roman ‘La Ciociara’, De Sica en producent Carlo Ponti maakten er in 1960 een onvergetelijke film van.

La Loren speelt Cesaria, een vrouw van in de dertig die in het Rome van 1944 een kruidenierswinkeltje runt en in haar eentje zorgt voor haar verlegen tienerdochter Rosetta (Eleonora Brown). Als de stad veelvuldig doelwit wordt van de geallieerde bommenwerpers, die de fascisten uit Italië proberen te verdrijven, besluit Cesaria met haar dochter te vluchten naar het platteland. In de streek Ciociaria, waar ze oorspronkelijk vandaan komt, hoopt ze te kunnen onderduiken tot het veilig genoeg is om weer terug te keren naar Rome. Ze komen terecht in een soort commune waarin zo goed en zo kwaad als het gaat wordt geprobeerd een leven op te bouwen. Cesaria raakt bevriend met Michele (Jean-Paul Belmondo), een jonge idealist met communistische sympathieën die via zijn familie aan voldoende voedsel kan komen. Michele blijkt een doelwit te zijn van de Duitsers en de Italiaanse fascisten en wanneer hij wordt meegevoerd, staan Cesaria en Rosetta er alleen voor. De Amerikaanse troepen maken gestaag vorderingen en het lijkt erop dat het voor de vrouwen veilig is om naar huis terug te keren. Maar helaas vertrekken ze te vroeg richting de stad…

‘La Ciociara’ is een indrukwekkend drama dat op realistische wijze de verschrikkingen van de oorlog laat zien. Burgers hebben het moeilijk om het hoofd boven water te houden, maar proberen er toch het beste van te maken, zo goed en zo kwaad als het gaat. Ze behouden hun waardigheid. Toonbeeld daarvan is Cesaria, een sterke vrouw die heel doordacht te werk gaat. Haar belangrijkste zorg is die voor haar naïeve dochter – zolang zij veilig en is haar onschuld behoudt, is het goed. Een politiek standpunt heeft Cesaria niet echt. Zoals zoveel anderen is ze aanvankelijk trouw aan Mussolini en zijn gevolg, omdat ze niet te veel wil opvallen en gewoon haar oude vertrouwde leventje wil blijven leiden. Ze zoekt stabiliteit in deze door de oorlog verscheurde tijden. Het wantrouwen in de fascisten en hun Duitse vrienden groeit echter gestaag, terwijl tegelijkertijd de Amerikanen het land binnendringen en het land verwoesten met hun bommenwerpers. Het is goed voor te stellen dat het voor de Italiaanse burgers moeilijk is om te bepalen bij wie hun loyaliteit ligt. De angst en chaos wordt in de eerste helft van de film uitstekend weergegeven. De Sica leunt op zijn neorealistische achtergrond en filmt indringend en meeslepend. Het sfeervolle Italiaanse platteland (in dit geval de Abruzzen, waar de opnamen gemaakte zijn) heeft daarin overigens een prominente rol.

Hoe mooi de beelden ook zijn, dit is toch echt Sophia Lorens film. De charismatische Italiaanse was eigenlijk tweede keuze, na die andere grande dame, Anna Magnani. Zij had echter andere verplichtingen en gunde Loren de rol ‘mits zij bereid was de moeder van een tienerdochter te spelen’. De 25-jarige (!) Loren zette haar ijdelheid opzij en greep de kans met beide handen aan. Ze speelt de rol van haar leven, vol overtuiging, passie en kracht. Cesaria wint onmiddellijk je sympathie, omdat ze boven alles een moeder is die haar dochter wil beschermen. Daar is ze zelfs toe bereid haar eigen seksualiteit voor in te zetten, zolang haar dochter maar ongedeerd blijft. Het laatste half uur vormt het onbetwiste hoogtepunt uit de film én uit de carrière van Loren. De verwoestende uitwerking die een traumatische gebeurtenis kan hebben, werd zelden zo treffend in beeld gebracht. Ook de jonge Eleonora Brown speelt haar rol erg goed. Jammer dat we na de jaren zestig niets meer van haar vernomen hebben. Jean Paul Belmondo zet een aardige rol neer maar speelt duidelijk tweede viool.

‘La Ciociara’ is een meeslepend, realistisch Italiaans oorlogsdrama over een vergeten hoofdstuk uit de recente wereldgeschiedenis. Met regisseur Vittorio De Sica, cameraman Gábor Pogány en hoofdrolspeelster Sophia Loren in topvorm, heb je niet veel meer nodig om een meesterwerk te creëren. Vooral het indringende laatste half uur blijft nog lang op je netvlies branden. Zelden verdiende een actrice haar Oscar meer dan Sophia Loren in ‘La Ciociara’.

Patricia Smagge