Ubiquity (2018)

Recensie Ubiquity CinemagazineRegie: Bregtje van der Haak | 82 minuten | documentaire

We leven in een maatschappij die overal en altijd verbonden is. Via wifi, 4G en andere netwerken surfen we continu over het internet en communiceren we met elkaar via social media en apps. In dit tijdperk van nepnieuws en trollenlegers worden er steeds meer vragen gesteld over de sociale en maatschappelijke gevolgen daarvan. Waar het echter veel minder over gaat is om fysieke gezondheid. Wat betekenen al die signalen in de lucht voor onze gezondheid? In ‘Ubiquity’ gaat de Nederlandse documentairemaakster Bregtje van der Haak in op de mysterieuze aandoening ‘elektromagnetische hypersensitiviteit’ (EHS).

Mensen die aan EHS beweren te lijden hebben last van pieptonen in hun hoofd, waardoor ze slecht kunnen functioneren in het dagelijks leven. Naar verluidt worden deze pieptonen veroorzaakt door elektrische signalen, bijvoorbeeld van computers en ovens. De symptomen zijn zo ernstig dat mensen deze signalen het beste volledig kunnen vermijden. In het internettijdperk hebben deze signalen via wifi- en 4G-netwerken een enorme vlucht genomen. Mensen met EHS kunnen dus niets anders doen dan zich terugtrekken in afgelegen gebieden waar geen apparaten of zendmasten zijn.

Van der Haak volgt enkele EHS-patiënten in wijd uiteenlopende landen. Allen worden zij volledig lamgelegd door hun aandoening, die hun hele leven beheerst. Zo is er de Zweedse ingenieur Per Segerback, die ironisch genoeg betrokken was bij de introductie van de smartphone bij Ericsson en inmiddels noodgedwongen in een bos leeft. Om hem te interviewen moeten de documentairemakers een ouderwetse, met de hand aangezwengelde camera gebruiken. De Japanse Asaka en Nederlandse Anouk hebben besloten het er niet bij te laten zitten en voeren campagne richting de overheid om stralingsnetwerken terug te dringen en zendmasten niet in woonwijken te plaatsen.

Via intieme close-ups en doordringende ruisgeluiden opent Van der Haak de wereld van de EHS-patiënten. Mits het geluid thuis of in de bioscoop een beetje van goede kwaliteit is, voel je zelf het ongemak door de niet aflatende ruis- en pieptonen in sommige scenes. De wereld verandert in een niemandsland van digitale signalen, verspreid door de onwetende massa met haar smartphones. Ondertussen wordt EHS niet erkend en strijden Per, Asaka en Anouk tegen scepsis van onwillige overheden en techgiganten.

Hier zit meteen een grote zwakte in de documentaire. Voor EHS is inderdaad geen wetenschappelijk bewijs. De Wereld Gezondheidsorganisatie stelt dat er uit onderzoek geen verband is gebleken tussen elektromagnetische signalen en de symptomen van EHS-slachtoffers. Hoewel het iedere documentaire vrij staat een eigen invalshoek te kiezen, is het wel een gemis dat ‘Ubiquity’ bijna volledig voorbij gaat aan deze wetenschappelijke discussie. Hierdoor wordt EHS als een onomstoten feit gepresenteerd, wat geen recht doet aan de realiteit. De symptomen liegen er niet om, maar of er een link is met wifi, 4G en andere straling is nog maar de vraag.

Ondanks deze smet blijft ‘Ubiquity’ een fascinerend portret van drie geplaagde personen en hun niet aflatende strijd tegen hun mysterieuze aandoening. Wat ook duidelijk wordt is hoe ver de digitalisering van de maatschappij al is – wie zich er om wat voor dan reden ook aan wil onttrekken, kan haast nergens terecht. Het doet de vraag rijzen: is er een recht om offline te zijn?

Yurre Wieken

Waardering: 3

Bioscooprelease: 7 juni 2018