Udaan (2010)

Regie: Vikramaditya Motwane | 134 minuten | drama | Acteurs: Ronit Roy, Ram Kapoor, Rajat Barmecha, Manjot Singh, Anand Tiwari, Aayan Boradia, Aarhan Roy Chowdhury, Jayanta Das, Sanjay Gandhi, Raja Hudda, Varun Khettry, Arvind Kumar, Sumant Mastkar, Jyoti Mishra, Ishika Mohan, Sunil Motwane, Mohammad Nizam, Sonia Rajsurana, Nichita Roy, Ruchika Roy, Akshay Sachdev, Khushkeran Singh Sandhu, Raha Sarma, Shaunak Sengupta, Shashi Sharma, Rajani Shekhar, Sonia Talwar

Schrijver en regisseur Vikramaditya Motwane geeft toe dat de erkenning op Cannes een flinke boost is geweest voor de film én zijn zelfvertrouwen. Motwane, pas 33 jaar en naar eigen zeggen vreselijk zenuwachtig tijdens de casting en de begindagen van de productie, stelt dat hij in eerste instantie een weliswaar onafhankelijke, maar zeker commerciële film wilde maken, op een Indiaas publiek gericht. De film kwam echter terecht op verschillende festivals in Europa en de Verenigde Staten. Dat het festivalpubliek zijn coming-of-agefilm op deze manier omarmt is voor hem een onverwachte verrassing.

‘Udaan’ vertelt het verhaal van Rohan (Rajat Barmecha), die na acht jaar doorgebracht te hebben op een streng Indiaas jongensinternaat terugkeert naar zijn ouderlijk huis, waar na de dood van zijn moeder, zijn dictatoriale vader (Ronit Roy) de scepter zwaait. Hoewel de twee elkaar al acht jaar niet gezien of gesproken hebben, kan er van vaders kant geen enkele blijk van affectie af wanneer hij zijn zoon van de trein haalt. Rohan ontdekt thuis dat zijn kamer is ingenomen door Arjun, een tot dan toe onbekend halfbroertje van 8, innemend gespeeld door de jonge Aayan Boradia. Zoals de meeste pubers zouden reageren, is Rohan eerst verontwaardigd, probeert dan zijn broertje te negeren, en kan uiteindelijk niet anders dan hem onder zijn hoede nemen en uit handen van hun overheersende vader te houden.

In de Indiase maatschappij is respect voor ouderen in het algemeen en ouders in het bijzonder tot bijna goddelijke hoogte getild. Een kind dient de wensen en bevelen van zijn of haar ouders serieus te nemen en – zeker in het openbaar – gepaste onderdanigheid te tonen. Regisseur Motwane maakt met dit ouderwets aandoende keurslijf korte metten door de domheid en het onbegrip van deze opvoedingsovertuiging te tonen. Vader Bhairav – die zichzelf graag met ‘sir’ laat aanspreken – roept in geen enkele scène sympathie op, wat enerzijds de urgentie van de film vergroot, maar hem anderzijds als personage wat eendimensionaal maakt. Naast kritiek op dit hiërarchische karakter van de Indiase maatschappij, wordt ook stevige kritiek op het aanwezige machismo geuit. Ondanks een opvallende afwezigheid van vrouwen in de film, toont ‘Udaan’ met twee uiterste mannelijke rollen de onmogelijkheid van de traditionele Indiase man (of toch zeker dit type), en daarnaast de mogelijkheden van de toekomstige versie. De deugden die een man als Bhairav uitstraalt (vlijt, gezondheid, zelfdiscipline) zijn wellicht nastrevenswaardig, maar het megalomane optreden tegen zowel zijn kinderen als andere volwassenen is duidelijk niet van deze tijd. De frustratie die dit besef vooral bij hemzelf met zich meebrengt, is pijnlijk goed weergegeven. Niet voor niets is het belangrijkste scheldwoord dat hij tegen zijn zachtmoedige zoon gebruikt ‘girl’, terwijl hijzelf door laffe acties zijn mannelijkheid probeert te bewijzen. Hij duwt Arjun van de trap wanneer die ruzie op school heeft gehad, en verbiedt Rohan zijn eigen dromen na te jagen. Liever dwingt hij hem in zijn fabriek te werken om zo zijn mannelijkheid te herwinnen. Niet alleen toont de film hoeveel de extreem dominante vaderrol voor kinderen kan vergallen; ook laat hij zien hoe gemakkelijk deze van vader op zoon wordt overgedragen. Rohan betrapt zichzelf al gauw op het herhalen van zijn vaders patronen ten opzichte van zijn kleine broertje, wat hem eens te meer doet beseffen dat ze allebei alleen door los te breken hun leven een kans van slagen geven.

Rajat Bharmecha, die hoofdpersonage Rohan vertolkt, zal met zijn grote bruine ogen en gevoelige gezichtsuitdrukking de harten van de kijkers gemakkelijk stelen. Hij heeft precies die juiste adolescente uitstraling over zich heen, waarin een laatste vleugje kind-zijn wordt vergezeld van een volwassener identiteit, die bij Rohan in eerste instantie wordt tegengehouden door zijn tirannieke vader, maar uiteindelijk juist door de tegenwerking versterkt wordt tot een punt waarop niets hem meer tegen kan houden. In feiten behelst ‘Udaan’ niet meer dan deze ontwikkeling, maar de film doet dat met gevoel en ontroering.

Ruby Sanders