Unfaithfully Yours (1948)

Recensie Unfaithfully Yours CinemagazineRegie: Preston Sturges | 105 minuten | komedie, muziek | Acteurs: Rex Harrison, Linda Darnell, Rudy Vallee, Barbara Lawrence, Kurt Kreuger, Lionel Stander, Edgar Kennedy, Al Bridge, Julius Tannen, Torben Meyer

Op basis van zijn oeuvre mag je Preston Sturges beschouwen als een van de belangrijkste Amerikaanse filmmakers van de jaren rond de Tweede Wereldoorlog. Waarom is hij dan lang niet zo bekend als tijdgenoten Frank Capra, Howard Hawks en Ernst Lubitsch? Sturges stond bekend om zijn messcherpe dialogen, inventiviteit en briljante cynische observaties die hun tijd ver vooruit waren. Dat gold ook voor Billy Wilder, maar waar zíjn naam tachtig jaar later nog altijd als een huis staat, is Sturges in vergetelheid geraakt. Hoe komt dat toch? Hoe kan het dat Sturges’ teloorgang net zo komeetachtig was als zijn opkomst? In slechts zes jaar had Sturges zijn naam gevestigd met films als ‘The Lady Eve’, ‘Sullivan’s Travels’ (beide 1941) en ‘Hail the Conquering Hero’ (1944), maar zijn eigenzinnigheid, temperament en opportunisme zouden hem op een zijspoor zetten. In zijn drang om maar zo onafhankelijk mogelijk te kunnen werken, ging Sturges in zee met de grillige Howard Hughes. Een samenwerking die slechts één film duurde, waarna de dolende Sturges wanhopig probeerde zijn reputatie als Hollywoods Golden Boy te herstellen. Onder de vleugels van Darryl F. Zanucks 20th Century Fox maakte hij zijn laatste echt goede film, ‘Unfaithfully Yours’ (1948). Hoewel critici lovend waren, liet het publiek de film massaal links liggen, niet in de laatste plaats vanwege het schandaal rond hoofdrolspeler Rex Harrison, wiens maîtresse Carole Landis zelfmoord had gepleegd omdat hij niet wilde scheiden van zijn echtgenote. In Hollywoods Golden Age gebeurde die dingen aan de lopende band, maar in dit geval droeg Harrisons persoonlijke reputatieschade bij aan de definitieve teloorgang van een van meest invloedrijke regisseurs van de 20e eeuw.

Zoveel de meeste films van Preston Sturges heeft ook ‘Unfaithfully Yours’ de tand des tijds uitstekend weerstaan. Harrison speelt de wereldberoemde dirigent Sir Alfred de Carter, die sterke vermoedens heeft dat zijn veel jongere echtgenote Daphne (Linda Darnell) hem ontrouw is. Omdat hij een tijdje terug moet naar zijn geboorteland Engeland, vraagt hij zijn steenrijke zwager August Henshler (Rudy Vallée) om een oogje in het zeil te houden. August besluit echter privédetective Sweeney (Edgar Kennedy) in te huren om dat klusje voor hem te klaren. Hoewel hij eigenlijk niet wil weten wat Sweeney ontdekt heeft, en het rapport in eerste instantie verscheurt, besluit hij later toch naar diens huis te gaan om een reserverapport te kunnen lezen. Als blijkt dat Daphne zich langere tijd heeft opgehouden in de hotelkamer van Alfreds assistent Anthony Windborn (Kurt Kreuger), raakt hij compleet van slag. Maar de plicht roept; er moet een concert geleid worden. Tijdens het dirigeren van drie klassieke muziekstukken, fantaseert Alfred over die verschillende manieren om zijn ontrouwe echtgenote om te brengen en als het even kan haar vermeende minnaar voor de moord te laten opdraaien. Wagner (‘Tannhäuser’), Rossini (‘Semiramide’-ouverture) en Tsjaikovski (‘Francesca da Rimini’) brengen verschillende kanten van de dirigent naar boven, waarbij het er zeker niet zachtzinnig aan toegaat! Zal Alfred zijn fantasie ook daadwerkelijk tot uitvoering brengen?

Ongeacht de netelige situatie waar hij zich privé in bevond, is Rex Harrison natuurlijk een geniale keuze om de rol van Sir Alfred de Carter (losjes gebaseerd op de Engelse dirigent Sir Thomas Beecham, die bekend stond om zijn bijtende spot) te spelen. Harrison speelde doorgaans de rol van de charmante, gedistingeerde gentleman; niet direct iemand die in staat is om te fantaseren over brute moord. Inmiddels was, mede door de ‘affaire Carole Landis’, gebleken dat de echte Rex Harrison lang niet zo charmant is als de personages die hij vaak speelde en dat hij een absolute hork kon zijn, maar in de hoofden van de gemiddelde filmkijker waren die barsten in zijn imago nog niet echt doorgedrongen. Sturges maakt van de dirigent een soort Jeckyll & Hyde, een man met twee gezichten; zwartgalliger dan hier was hij zelden. Op vooruitstrevende wijze gunt hij de kijker een blik in de ziel van De Carter terwijl hij de klassieke meesterwerken dirigeert: door sterk in te zoemen op zijn linkeroog kruip je als het ware in zijn gedachtegang, waar je geconfronteerd wordt met de meest schokkende moordcomplotten. Op dezelfde manier zoomen we ook weer uit, naar de realiteit. Nu kijken we daar niet meer van op, maar anno 1948 ging hij daarmee volgens veel filmkijkers te ver. Door deze voor die tijd revolutionaire techniek te gebruiken, toont Sturges bovendien aan meer te zijn dan een scenarioschrijver met een venijnige pen die simpelweg zijn eigen films regisseert en zich als regisseur ook verder te hebben ontwikkeld.

‘Unfaithfully Yours’ kent alle elementen die Sturges’ beste werk kenmerken: vinnige en zwartgallige dialogen, hilarische momenten van slapstick en zijn briljante ‘stock company’ aan bijrolacteurs die bij andere op een zijspoor waren geraakt maar door Sturges met liefde omarmd werden, zoals Rudy Vallée als de dikdoenerige miljonair (een vergelijkbare rol speelde hij in ‘The Palm Beach Story’ (1942), en Edgar Kennedy die De Carter omschrijft met de hilarische tongbreker ‘He can handle Handel like no one can handle Handel’. Zoals in zoveel van zijn films, valt ook in ‘Unfaithfully Yours’ op hoe verfijnd en modern de manier is waarop de regisseur/scenarioschrijver de in die tijd heersende seksuele moraal bespreekt en het aandurft de destijds alom vereerde beroepsgroep van dirigenten genadeloos te persifleren. Ook zijn zelfkritiek is opmerkelijk, want met ‘Unfaithfully Yours’ maakte Sturges overduidelijk een zelfportret: de charmante, grappige, driftige en door jaloezie en professionaliteit gedreven De Carter staat met zijn uitbundige verbeeldingskracht onmiskenbaar symbool voor de filmmaker zelf. En Sturges spaart zichzelf niet, sterker nog: hij lijkt te genieten van zijn aanval op de arrogante, egocentrische maar geniale artiest. Wellicht is ‘Unfaithfully Yours’ Sturges’ poging om zichzelf vermanend toe te spreken of een aantal van zijn demonen uit te drijven? Het maakt deze film misschien wel de briljantste satire uit zijn loopbaan. Jammer dat het publiek destijds nog niet klaar was voor zijn genialiteit.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 9 november 1949
Speciale vertoning: Written and Directed by Preston Sturges, Eye Filmmuseum (21 september – 15 oktober 2023)