Unforgiven (1992)

Regie: Clint Eastwood | 131 minuten | drama, western | Acteurs: Clint Eastwood, Morgan Freeman, Gene Hackman, Richard Harris, Jaimz Woolvett, Saul Rubinek, Frances Fisher, Anna Levine, David Mucci, Rob Campbell, Anthony James, Tara Frederick, Beverley Elliott, Liisa Repo-Martell, Josie Smith

In 1992 was de Western als genre op sterven na dood. ‘Dances with Wolves’ (1990) had nog voor een kleine opleving gezorgd maar alles wees erop dat het einde van het Wilde Westen nabij was. Als filmliefhebber kon je nu alleen nog maar hopen dat het een afscheid in stijl zou zijn, geen langzaam afsterven maar een explosieve finale.

En explosief werd het. Met een regisseur die als acteur het genre groot had gemaakt, een geweldige cast, een ondubbelzinnige boodschap en een stoet onorthodoxe karakters, werd de film een enorm succes en sleepte hij in 1993 vier Oscars in de wacht. Dat waren er minstens acht te weinig. Want ‘Unforgiven’ hoort zonder twijfel tot de beste films van de jaren negentig, als hij al niet de beste is.

Afgezien van alle filmische kwaliteiten is ‘Unforgiven’ vooral opmerkelijk vanwege de dringende thematiek en het radicale loslaten van zo ongeveer alle genreconventies. Het thema is eenvoudig: bij kleine en grote fricties is zonder vergeving een geweldsspiraal onvermijdelijk. Een eenvoudig thema maar ook urgent, zeker in een jaar waarin het geweld op de Balkan escaleerde, en aan het eind van een eeuw waarin de ene slachtpartij op de ander volgde. Wat in de film begint met een akelig incident, een hoer wordt in haar gezicht gesneden, mondt door een opeenvolging van wraakacties uit in een bijzonder naargeestige, apocalyptische finale. Zonder winnaars en met veel, heel veel verliezers.

In de film wordt ook duidelijk gemaakt hoezeer de traditionele Western aan elkaar hangt van mythen. Eastwood laat er weinig van heel. De sherrif (de onvolprezen Gene Hackman) houdt zich voornamelijk bezig met het opknappen van zijn huis, de huurmoordenaars zijn afgeleefde alcoholisten, de hoeren zijn geen opgetutte dansmariekes maar vrouwen van vlees en bloed, en de kameraad van de huurmoordenaar is dan wel een gewone cowboy, maar wel een cowboy met een zwarte huid. Daarnaast wordt het doden van een medemens van alle heroïek ontdaan en zijn de karakters allesbehalve zwart-wit; goed en kwaad vormen geen absolute waarden en het enige volkomen boosaardige karakter in de film is de whiskeyfles (die haar rol met overtuiging speelt). Dit alles in een prachtig decor waarin het, ook al zo ongebruikelijk in een Western, af en toe flink regent.

‘Unforgiven ‘was de gehoopte briljante genadeslag voor de Western. Hoewel er na het succes nog flink wat stuiptrekkingen waren (‘Tombstone’ (1993), ‘The Quick and the Dead’ (1995)), was het over en sluiten voor het genre. Voor Eastwood zelf leek het ook een genadeslag, na ‘Unforgiven’ volgde er naast enkele redelijke films voornamelijk hele matige producties. Totdat hij in 2003 met ‘Mystic River’ opnieuw bewees een groot regisseur te zijn.

Henny Wouters

Waardering: 5

Bioscooprelease: 19 november 1992