Untraceable (2008)

Regie: Gregory Hoblit | 96 minuten | thriller, misdaad | Acteurs: Diane Lane, Billy Burke, Colin Hanks, Joseph Cross, Mary Beth Hurt, Peter Lewis, Tyrone Giordano, Perla Haney-Jardine, Tim De Zarn, Chris Cousins, Jesse Tyler Ferguson, Trina Adams, Brynn Baron, John Breen, Dan Callahan, Erin Carufel, Gray Eubank, Zack Hoffman, Len Huynh, Dax Jordan, Daniel Liu, Kirk Mouser

Genrefilms, die enerzijds een spannende thriller willen zijn en anderzijds ook nog een maatschappelijk bewuste onderlaag willen hebben, bevinden zich vaak in een ingewikkelde spagaat. Helemaal wanneer de onderlaag kritiek bevat op de gewelddadige, op sensatie beluste samenleving, wordt het problematisch. Zo is het ook met ‘Untraceable’. Aan de ene kant bevat de film een interessante analyse van de gevaren van internet, en de mogelijkheden tot wijde verspreiding van immorele filmpjes. Aan de andere kant maakt de film zich tot op zekere hoogte schuldig aan datgene wat veroordeeld wordt, te weten sensatiezucht en het tonen van expliciet geweld of lijden. Dit maakt de boodschap uiteindelijk, zoals deze in de film naar voren komt betrekkelijk leeg, waardoor er een conventionele – en vrij zwakke – seriemoordenaarthriller overblijft zoals we die al veel vaker hebben gezien. En dat is jammer omdat de thematiek op zich intrigerend is.

Vele typen misstanden en nadelen van de digitale snelweg komen in ‘Untraceable’ aan bod, en de hoofdpersonages in de film lijken ook niet altijd buiten schot te blijven. In het begin van de film wordt er namelijk met slechts indirect bewijs opdracht gegeven om ergens een deur in trappen. Vervolgens wordt er expliciet met de vinger gewezen naar een personage dat illegaal muziek en films downloadt. Natuurlijk mag dat niet, maar dit misdrijf in de film lijkt puur en alleen aanwezig te zijn om de kijker te waarschuwen. Even later wordt de beperkte internationale regelgeving bekritiseerd wanneer blijkt dat de rechercheurs niets kunnen ondernemen omdat het gaat om een Russische server en ze geen bevoegdheid hebben om informatie hierover te achterhalen.

Dit alles is slechts een opmaat naar de centrale problematiek van de film: moet alles maar straffeloos op internet gezet en toegankelijk gemaakt kunnen worden? En, als dit filmpjes van misdaden betreft, in hoeverre moedig je als bezoeker van dit soort sites deze praktijken aan, en maak je je hier schuldig aan? En wat zegt het over iemand als hij/zij graag naar sensationele filmpjes kijkt? Wanneer verandert het van een “gezonde” nieuwsgierigheid naar uitingen van een ziekelijke interesse? Is het vergelijkbaar met ramptoerisme en het blijven staan bij een autobotsing, of is het ernstiger? In de film wordt opgemerkt hoe mensen vrijelijk – en veelvuldig – naar beelden (kunnen) kijken van de onthoofding van een journalist – duidelijk refererend naar de werkelijke onthoofding van Britse journalist Daniel Pearl. De moordenaar in ‘Untraceable’ spreekt de bezoeker van zijn site – en in feite ook de kijker van ‘Untraceable’ zelf – wel erg direct aan op zijn (morele) verantwoordelijkheid bij het aanschouwen van gruwelijke filmpjes op het internet. De moordenaar is uit hetzelfde hout gesneden als Jigsaw uit de ‘Saw’-serie. Ook hier creëert hij “slechts” de omstandigheden waaronder de – zeer waarschijnlijke – dood van zijn slachtoffers voltrokken zal worden. Hij maakt de meest creatieve opstellingen, met ingrediënten als nitroglycerine, antistollingsmiddel, en cirkelzagen, en laat het vervolgens aan de bezoekers van zijn site, killwithme.com, over om het lot van zijn slachtoffers te bezegelen. Want, de “hits” op de site zetten de marteling – en uiteindelijke dood – van zijn gevangenen in werking. Hoe sneller en hoe meer hits er komen, des te sneller gaan de mensen dood. De moordenaar probeert moreel superieur over te komen en zijn handen in onschuld te wassen (ongeveer zoals de film/regisseur Hoblit dit ook probeert te doen) door zijn bezoekers in feite het werk te laten doen.

De bezoekers weten dit, maar blijven door dit gegeven niet weg. Integendeel, ze komen steeds sneller en in grotere getale op de site. Dit gegeven stemt tot nadenken. Jammer, dus, dat de film zelf naast het verkondigen van zijn intellectuele boodschap toch vooral een ordinaire psychologische thriller is, die elke moord zo spannend mogelijk – en vaak tot in detail – in beeld wil brengen, en elk dom horrorcliché uit het filmmakersboek inzet om de verwachte confrontaties te laten plaatsvinden. De film laat hints zien van ‘Se7en’ en ‘The Silence of the Lambs’ maar kan helaas niet tippen aan de spanning die in deze films aanwezig was. Het werkt nadelig dat de moordenaar al zo snel bekend is, en bovendien in de laatste akte niet bijster slim blijkt te zijn.

Gelukkig weet Diane Lane nog enig soelaas te bieden. Deze gedegen actrice weet zelfs de meest kansloze films nog kijkbaar te maken, en al is ‘Untraceable’ niet een hele beroerde film, haar aanwezigheid doet een hoop om de toeschouwer geïnteresseerd te houden en te laten meeleven met haar personage. Totdat ze enkele hersenloze keuzes maakt tegen het einde van de film die puur ingegeven zijn door genreconventies – of liever, het zwakke script. De dialoog is ook niet altijd even intelligent of subtiel, en het komt meerdere keren voor dat er een personage een “verhelderende” conclusie trekt die de kijker al een kwartier eerder had getrokken.

Het is te betreuren dat er niet wat meer aandacht aan het script is besteed, aangezien er best potentie aanwezig is voor een intelligente, beklemmende thriller. De thematiek is boeiend, Lane is (altijd) goed, en Hoblit heeft in het verleden laten zien goede thrillers te kunnen maken, waarvan ‘Primal Fear’ het meest in het oog springt. Nu voelt ‘Untraceable’ helaas te veel aan als een ongeïnspireerde kopie van andere films uit het genre. Een kopie met een aardige, eigentijdse invalshoek, dat zeker, maar met te weinig consistentie en integriteit om te kunnen overtuigen.

Bart Rietvink

Waardering: 2

Bioscooprelease: 20 maart 2008