Upstream Color (2013)

Regie: Shane Carruth | 96 minuten | drama, science fiction | Acteurs: Amy Seimetz, Shane Carruth, Andrew Sensenig, Thiago Martins, Kathy Carruth, Meredith Burke, Andreon Watson, Ashton Miramontes, Myles McGee, Frank Mosley, Carolyn King, Kerry McCormick, Marco Antonio Rodriguez, Brina Palencia, Lynn Blackburn

Na zijn opmerkelijke debuutfilm ‘Primer’, inmiddels een culthit, mag je van onafhankelijk filmmaker Shane Carruth natuurlijk geen mainstream popcornfilm verwachten. Carruth maakt geen films voor mensen die graag een voorgekauwd verhaal voorgeschoteld krijgen, maar experimentele films, belevingen meer, die de kijker laten nadenken, puzzelen, in verwondering (en wellicht gefrustreerd) achterlaten en – vaker wel dan niet – besluiten de film nog eens te willen zien. ‘Upstream Color’ is pas zijn tweede productie, maar wát voor een. Met de grootst mogelijke zorg geschreven, gefilmd, gemonteerd en van geluid voorzien (vrijwel alle taken mogen aan Carruth worden toegeschreven) is ‘Upstream Color’ betoverend, hypnotiserend, verwarrend en intrigerend.

Alleen al over de verhaallijn kun je oeverloze discussies volgen, waarbij eigenlijk niemand gelijk heeft. ‘Upstream Color’ bestaat uit zoveel lagen, dat er meerdere interpretaties mogelijk zijn. Een van die lagen gaat over de jonge vrouw, Kris (Amy Seimetz). Zij wordt na een afschuwelijke ervaring gedesoriënteerd, bang en onzeker wakker in haar auto, ergens langs een drukke weg. Ze heeft geen idee hoe ze er gekomen is en wat haar overkomen is. Wel blijkt dat ze haar baan en al haar geld is kwijtgeraakt. Wanneer ze stukje bij beetje haar leven weer op de rails probeert te krijgen, ontmoet ze Jeff (Shane Caruth), met wie ze een diepe, emotionele band ontwikkelt.

‘Upstream Color’ gaat over herinneringen, zelfbeeld, de menselijke wil, de natuur en onze relatie daartoe. Carruth hanteert een fascinerende manier van montage – voordat je doorhebt wat je ziet, is er al weer een volgend fragment – en heeft een vervreemdende soundtrack toegevoegd. Toch zijn de twee belangrijkste personages, met name Kris, mensen om wie je vanaf minuut één geeft. Seimetz excelleert in haar performance van de getraumatiseerde Kris, zelfs als ze als een zombie passief de taken uitvoert die The Thief, haar ontvoerder, haar oplegt. Wat haar overkomt is gruwelijk, onmenselijk, maar juist door de bijna vriendelijke wijze waarop dit getoond wordt – vrijwel zonder horrorachtige taferelen, ga je je aan haar hechten.

Wat je in ‘Upstream Color’ te zien krijgt, gaat de gemiddelde fantasie te boven, maar als je goed oplet – de film vereist je volledige concentratie – is het niet moeilijk iets van coherentie te distilleren. Verwacht echter niet dat je de film volledig zult kunnen ontleden, ‘Upstream Color’ is als een cryptogram zonder definitieve oplossing. Het zou gerust de ‘Donnie Darko’ van dit decennium kunnen zijn, maar dan nog een paar graadjes erger. Door zo’n collage van abstracte kunstuitingen en extreme droombeelden te maken, werpt de zelfverzekerde Carruth natuurlijk meteen een flinke barrière op. Zelfs filmliefhebbers die wel van een uitdaging houden, zullen niet onmiddellijk deze film omarmen en dat is heel begrijpelijk. Maar het moet al raar lopen willen bepaalde fragmenten uit ‘Upstream Color’ niet dagen en nachten blijven ronddwarrelen in je hoofd of in je dromen. Fantastisch en onvergetelijk.

Monica Meijer