Uzak (2002)
Regie: Nuri Bilge Ceylan | 110 minuten | drama | Acteurs: Muzaffer Özdemir, Mehmet Emin Toprak, Zuhal Gencer Erkaya, Nazan Kirilmis, Feridun Koç, Fatma Ceylan, Ebru Ceylan
Ceylan introduceert meteen de beide belangrijkste karakters, met de komst van neef Yusuf en de leefstijl van zijn oom Mahmut. Yusuf komt naar de stad omdat de fabriek in zijn dorp iedereen heeft ontslagen inclusief hem en zijn vader. Hij heeft geen enkele opleiding maar denkt toch een prachtige baan te kunnen vinden op de grote vaart.
Mahmut ziet hem liever gaan dan komen en doet niets om hem te helpen. Vooral naarmate de dagen verstrijken neemt zijn ergernis toe; het licht op de gang, een open balkondeur en de as van sigaretten op de vloer, worden tot grote irritaties. Als hij op een dag zijn zilveren zakhorloge niet kan vinden steekt hij zijn wantrouwen ten opzichte van Yusuf niet onder stoelen of banken. Bij het terugvinden ervan weerhouden trots en koppigheid Mahmut van een herstel van de conflictueuze relatie.
Niet alleen zijn interesse voor de kunst is vervaagd, maar ook de interesse voor zijn medemens is beperkt. De enige voor wie hij nog sympathieke gevoelens heeft is zijn ex-vrouw Nazan, die inmiddels weer getrouwd is met een andere man. Ook hun leven mist aan geluk door de afwezigheid van kinderen, ten gevolge van een abortus die zij op aandringen van Mahmut had laten doen. Als Nazan en haar echtgenoot naar Canada vertrekken en Mahmut zonder zich te laten zien, en haar te laten weten wat hij blijkbaar nog voor haar voelt, hen op het vliegtuig ziet stappen, is zijn laatste kans op geluk verkeken. Thuisgekomen merkt hij dat zijn neef is weggegaan. Hij is nu echt helemaal alleen achtergebleven, vervreemd van het leven, ver van iedereen en alles waar hij ooit in geloofde. Zelfs zijn minnares heeft hem verlaten.
Mooie schakelingen tussen de scènes, van de woning van de moeder van Mahmut, waar hij tv kijkt, naar de woonkamer van Mahmut waar nu zijn neef hetzelfde programma kijkt op één van de kolossale breedbeeldtelevisies. En van de flits van de foto op het plein, naar de stilstaande biddende mannen in de moskee.
De conclusie uit de eerste schakel is duidelijk; Yusuf gaat dezelfde weg als zijn oom. Veel roken, geen ondernemingskracht, geen kans bij de vrouwen die hij echt leuk vindt en een beperkte interesse voor de modellen op tv. Zijn situatie in Istanbul wordt steeds uitzichtlozer naarmate het verhaal vordert; hij zorgt minder goed voor zichzelf en gaat eigenlijk ook niet meer op zoek naar werk. Keerpunt is echter zijn blik op de daken van de buitenwijk in Istanbul, waar een bouwvakker of monteur gevaarlijk op het dak balanceert om zijn werk te kunnen doen.
Het perspectief is wisselend; dan weer kijk je door de ogen van Mahmut of Yusuf, dan weer vanuit de camera, naar een fantastisch landschap waar zij slechts een klein deel van uitmaken. Het versterkt het gevoel van vergankelijkheid en het eenzame en uitzichtloze bestaan. Tijdens de wandeling van Yusuf door het park zie je wat hij mist; het plezier van anderen.
Het geluid is bijna volledig functioneel; klanken zoals voetstappen in de sneeuw, een autoweg, die je hoort voor je die ziet, en subtiele tonen die een voorwerp of gebeurtenis er net even uit lichten, belangrijk maken. De enige ‘echte’ muziek die je hoort is, afgezien van de muziek in het café, een deel van de Synfonia concertante van Mozart.
Al met al is ‘Uzak’ een indrukwekkende en ook ontroerende film, waarin beide mannelijke hoofdpersonen de ontwikkeling van hun karakters overtuigend neerzetten. De sfeer is overwegend melancholiek met hier en daar lichtpuntjes en komische momenten. Bj het Festival van Cannes werd Nuri Bilge Ceylan voor Uzak beloond met de Grote Juryprijs. Muzaffer Özdemir en Mehmet Emin Toprak kregen een gedeelde acteursprijs. Zeer verdiend!
Marieke Hoks
Waardering: 4
Bioscooprelease: 26 februari 2004