Vaiana – Moana (2016)

Regie: Ron Clements, John Musker, Chris Williams, Don Hall | 113 minuten | animatie, avontuur, komedie, familie, fantasie, musical | Nederlandse stemmencast: Vajèn van den Bosch, René van Kooten, Kenny B., Has Drijver, Rene van Wegber | Originele stemmencast: Auli’i Cravalho, Dwayne Johnson, Rachel House, Temuera Morrison, Jemaine Clement, Nicole Scherzinger, Alan Tudyk, Oscar Kightley, Troy Polamalu, Puanani Cravalho, Louise Bush

Het type ‘klassieke Disney-prinses’ kennen we allemaal: beeldschoon en gezegend met een wespentaille, ellenlange wimpers, weelderig haar en een engelachtige zangstem. De vrouwen in haar omgeving zijn zo jaloers op haar schoonheid dat ze zich verlagen tot misdadig gedrag om haar de loef af te steken. Daardoor is ze voor vriendschappen aangewezen op dieren, die gedwee om haar heen hangen, of op dwergen. De klassieke Disney-prinses is op die oogverblindende schoonheid na nogal onbeholpen: om gered te worden is ze afhankelijk van prinsen op witte paarden, die maar net toevallig op het juiste moment langs moeten komen om de jongedame in nood uit haar lijden te kunnen verlossen. Vervolgens dienen ze de rest van hun leven voor hun prinses te zorgen, want van een opleiding of een eigen carrière heeft de klassieke Disney-prinses geen kaas gegeten. De feministische golf die de tweede helft van de twintigste eeuw kleur gaf is aan dames als Sneeuwwitje, Doornroosje en Assepoester compleet voorbij gegaan.

In de loop der jaren zijn de prinsessen gelukkig met hun tijd meegegaan. Met de ‘Disney Renaissance Era’, die begon met ‘De kleine zeemeermin’ (1989) en eindigde in 2000, werden de dames een stuk mondiger en zelfstandiger. Ariel, Belle, Jasmine, Pocahontas en Mulan begeven zich in een wereld waarin mannen nog altijd de dienst uitmaken, maar vrouwen niet meer zomaar bevelen opvolgen. Ze zijn zich bewust van hun veranderende rol in de maatschappij. De meest recente prinsessen, die gecreëerd werden in de eenentwintigste eeuw, gaan nog een stap verder. Tiana, Rapunzel, Merida en Anna en Elsa zijn modern en idealistisch. Ze hebben niet per se een man nodig in hun leven om hun dromen waar te maken. Sinds jaar en dag zijn de Disney-heldinnen niet alleen een afspiegeling van de samenleving van hun tijd (of in elk geval de tijd waarin ‘hun’ Disney-film uitgebracht werd), maar ook van wat er van vrouwen en meisjes verwacht werd.

Vaiana – in de oorspronkelijke versie Moana genoemd maar vanwege een rechtenkwestie in een aantal Europese landen omgedoopt tot Vaiana – is in dit licht bezien de meest vooruitstrevende van alle Disney-prinsessen. Ze groeit op in Polynesië, een eilandengroep in de Stille Oceaan, in een door mannen gedomineerde cultuur. Ze is de dochter van het stamhoofd, maar ziet zichzelf niet als een prinses. Ze droomt ervan de oceaan te bevaren, maar haar vader heeft na een traumatische ervaring bepaald dat alles wat buiten de baai rond het eiland Motonui ligt verboden gebied is. Vaiana (stem van de piepjonge Hawaiaanse debutante Auli’i Cravalho) voelt zich echter zo sterk aangetrokken tot de zee, en de zee tot haar, dat ze haar droom niet laat varen. In een prachtige scène vroeg in de film wordt de bijzondere band tussen Vaiana en de zee op lieflijke, bijna poëtische wijze geschetst. Eigenlijk is dat het moment waarop we worden ingepakt door deze film.

Waar Vaiana’s vader (Temuera Morrison) haar angstvallig probeert weg te houden van het in zijn ogen blauwe gevaar, is het haar grootmoeder (Rachel House) die haar inwijdt in de volksmythen en haar op het hart drukt dat zij de uitverkorene is om het eiland te redden. De ijdele Polynesische halfgod Maui (Dwayne Johnson) stal ooit het hart van de eilandgodin Te Fiti. Als straf werd hij verbannen en raakte hij zijn magische vishaak kwijt. Maar zolang het hart, een magische edelsteen, niet is teruggegeven aan Te Fiti, sterft de natuur op en rond de eilanden, en dus ook rond Vaiana’s eiland Motonui, af. Om haar volk en haar land te redden, slaat Vaiana de geboden van haar vader in de wind en gaat ze, met haar onnozele sidekick, de kippige haan Heihei, de zee op. Het duurt niet lang of Vaiana, die geholpen wordt door de zee, stuit op Maui, maar tussen de hooghartige macho halfgod en de kleine maar dappere prinses botert het niet direct. Vaiana is niet het type dat zich de les laat lezen. Maar ze hebben geen tijd te verliezen en gedurende hun avontuur op zee blijken ze elkaar harder nodig te hebben dan ze zelf vooraf denken.

‘Vaiana’ (2016) is een onconventionele Disney-film. Niet alleen omdat de heldin nóg eigenwijzer, bijdehanter en zelfverzekerder is dan haar voorgangsters, maar ook omdat het verplichte element van de voorzichtig ontluikende liefde totaal afwezig is. De film werd gecreëerd door veteranen John Musker en Ron Clements, onder meer bekend van ‘De kleine zeemeermin’ en ‘Aladdin’ (1992), mannen die groot werden met handgetekende animatie en met ‘Vaiana’ hun eerste compleet met de computergeanimeerde film afleveren. Hun kennis en kunde van animatie in zijn meest elementaire vorm weten ze vertalen naar 2016, en dat betaalt zich uit in oogstrelende en zeer gedetailleerde visuals. Eén van de beste vondsten is wellicht Mauis geweten die zich als een tattoo op zijn gespierde torso voortbeweegt en hem, vergelijkbaar met Japie Krekel in ‘Pinokkio’ (1940), van goedbedoelde adviezen probeert te voorzien.

Musker en Clements verdiepten zich in het Polynesische gebied, zijn bewoners en hun mythologie, om een zo waarheidsgetrouw mogelijke weergave ervan te geven. De film werd sfeervol aangekleed met liedjes, waarvan ‘How Far I’ll Go’ (gezongen door Opetaia Foa’i, zangeres van de uit de South Pacific afkomstige band Te Vaka) en het hilarische ‘Shiny’, gezongen door een door Jemaine Clement ingesproken en -gezongen monsterlijke krab met sterallures, de hoogtepunten zijn. Ja, en zelfs Dwayne Johnson zingt zijn eigen liedjes zelf in! Aanstekelijke muziek, innemende personages, een meeslepend verhaal, een originele setting, humor en warmte; ‘Vaiana’ heeft het allemaal en Disney flikt ‘t ‘m weer. De grootste kracht van deze film is echter de ijzersterke en krachtige prinses die het kloppend hart vormt van alle gebeurtenissen en met haar onverzettelijkheid, doorzettingsvermogen, dynamiek en veerkracht een ware inspiratiebron is voor alle vrouwen en meisjes van deze tijd.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 30 november 2016
Digital HD-release: 22 maart 2017
VOD-release: 5 april 2017
DVD- en blu-ray-release: 5 april 2017