Valhalla Rising (2009)

Regie: Nicolas Winding Refn | 93 minuten | drama, avontuur | Acteurs: Mads Mikkelsen, Maarten Stevenson, Gordon Brown, Andrew Flanagan, Gary Lewis, Gary McCormack, Alexander Morton, Jamie Sives, Ewan Stewart, Mathew Zajac

Nicolas Winding Refn zou zomaar een kloon van Paul Thomas Anderson kunnen zijn. De Deense regisseur volgt net als zijn Amerikaanse collega een zelf uitgestippeld pad waar geen plaats is voor concessies of inmenging. Hoe haal je het anders in je hoofd om een vikingfilm te draaien met een tempo nog lager dan de rode lantaarn in de Ronde van Frankrijk? Hij maakt een film zoals hij het wil. Als kijker kan je dan afhaken of volgen. Noem hem eigenwijs of koppig, Refn is een regisseur om te koesteren. Ondanks de aanwezigheid in al zijn films van excessief geweld. ‘Valhalla Rising’ is daar geen uitzondering op.

One eye is een stomme slaaf die voor een Schotse clan geld moet inzamelen door deel te nemen aan gruwelijke lijf-aan-lijf gevechten. Het lijkt wel de enige bestaansreden voor deze barbaar. Wanneer hij kan ontsnappen en zich aansluit bij een groep Christelijke vikingen dient zich een helse tocht aan waarbij het bloedvergieten gewoon doorgaat. In interviews beweert Refn dat hij graag ‘Escape From New York’ wilde maken, zijn favoriete film toen hij klein was. De filmmaker had dus science fiction in zijn hoofd maar dan zonder de technologische poeha. In dat opzicht is deze film een soort van mental fiction. Wie hoopt op een rollercoaster van een avonturenfilm kan de powerknop van zijn dvd-speler beter op off laten. ‘Valhalla Rising’ oogt bijwijlen als een hypnotiserende trip met perfecte cadrages van buitengewone landschappen en meditatieve momenten. De dialogen zijn bijzonder schaars, de muziek klinkt dreigend en kaal. De queeste van de vikingen naar Jerusalem doet denken aan de calvarietocht van kapitein Benjamin L. Willard in ‘Apocalypse Now’. Waar Francis Ford Coppola het Vietnamconflict gebruikt om de onzin van oorlog aan te kaak te stellen plaatst Refn het Christendom tegenover de mythologie. Hij zegt daarmee duidelijk iets over de hypocrisie van de “ontwikkelde kruisvaarders” die in naam van God de heidenen wel even zullen bijspijkeren met het zwaard. Voor de kijker dringt zich de vraag op in welke mate die Christenen nu zoveel verschillen van die zogenaamde barbaren en of het doel de middelen heiligt?

Het geweld in ‘Valhalla Rising’ is iets waar we niet omheen kunnen. Een buik die met de hand wordt opengereten, het openbeuken van een schedel, One eye die een slagader openbijt,… Refn smijt het in je gezicht. Maar het moet gezegd dat de bruutheid vooral heel erg realistisch oogt en niet neigt naar het overgestileerde dat we kennen van menig blockbuster. Mads Mikkelsen zet met One eye, een soort Snake Plissken avant la lettre, een memorabel personage, haast onaards, neer, dat zichtbaar evolueert (slaaf, strijder, god, man), zonder ook maar één keer zijn mond open te trekken. De lichaamshouding en blik van de acteur zijn de enige wapens die hij kan gebruiken. Het maakt zijn prestatie er niet minder om. We kunnen alleen maar diep het hoofd buigen. Nicolas Winding Refn heeft ongelofelijk veel lef dat hij deze non-commerciële film durfde te maken. Een hele hoop kijkers zullen ongetwijfeld afhaken wegens te moeilijk. Het is geen boterham met pindakaas die je even snel weghapt, maar wie de moeite neemt om te kauwen zal beloond worden.

Jochem Geelen