Vallanzasca (2010)
Regie: Michele Placido | 125 minuten | drama, thriller, biografie, misdaad | Acteurs: Kim Rossi Stuart, Filippo Timi, Moritz Bleibtreu, Valeria Solarino, Paz Vega, Francesco Scianna, Gaetano Bruno, Nicola Acunzo, Stefano Chiodaroli, Lino Guanciale, Paolo Mazzarelli, Federico Pacifici, Monica Barladeanu, Lia Gotti, Gerardo Amato, Adriana De Guilmi, Lorenzo Gleijeses, Riccardo Cicogna, Federica Vincenti, Matilde Maggio, Massimo Sagramola, Toni Pandolfo, Stefano Fregni
Een gangsterfilm in een land waar de bandiet nog steeds deel uitmaakt van de nationale identiteit, waar misdaad nog steeds loont en waar het staatshoofd weliswaar grote moeite heeft op zijn voetstuk te blijven staan, maar nog steeds overweldigende steun geniet, is een gevoelige zaak. Na het rauwe ‘Gomorra’ van 2009 laaide de discussie hevig op – de regisseur moest zelfs vluchten voor de huidige georganiseerde misdaadgroeperingen van Napels. Díe film, die de misdaadwereld nu eens niet stijlvol en romantisch verbeeldde, werd terecht overladen met internationale prijzen, maar in Italië was de sfeer gespannen en bleek niet iedereen klaar voor een massale reflectie. Dan is een film die op traditionele wijze de bandiet van weleer romantiseert en een knap gezicht geeft, tussen weelde en mooie vrouwen, wellicht makkelijk te verwerken.
In de film ‘Vallanzasca’ is slechts het uitgangspunt van de bandieten van belang. Zelfs als ze agenten neerschieten, sta je aan hun kant omdat je daar nu eenmaal al de hele film staat. Het is bovendien een veel charmantere, spannender en glamoureuzere kant dan die van de ‘goeden’. Misschien doen de normen en waarden van de bandieten af en toe wat ouderwets aan, maar daar moet de kijker zelf zijn kanttekeningen bij zetten. Regisseur Placido heeft gekozen voor een klassieke vertelling, die vooral de filmische drama’s en avonturen belicht. Hierdoor ben je als kijker verzekerd van twee uur onderhoudende cinema, waarbij niet al teveel vragen gesteld worden.
Opvallend is de aanwezigheid van verschillende niet-Italiaanse Europese filmsterren in de film. De bekende Spaanse Paz Vega speelt Antonella, de immer loyale love interest van Renato, met wie hij – zo leren de nawoorden ons – in 1995 alsnog trouwde, en de Duitse ster Moritz Bleibtreu staat haast onherkenbaar aan de zijde van Renato als betrouwbare rechterhand Sergio. Michele Placido is geen nieuwkomer in het regisseursvak en werd voor zijn eerdere ‘Romanzo criminale’ (uit 2005, ook met Kim Rossi Stuart) wereldwijd geprezen. Bovendien heeft hij naast ervaring als regisseur ook geen onverdienstelijke staat van dienst als acteur (waaronder in de maffiaserie ‘La piovra’). Deze verbondenheid met het acteurschap heeft er waarschijnlijk voor gezorgd dat de vertolkers stuk voor stuk overtuigend uit de verf komen. De Italiaanse huiselijkheid en stijl ademen in elke scène door, waardoor de nabijheid tot de personages tot grote hoogte wordt gedreven.
Regisseur Placido beseft zelf maar al te goed dat hij nog open wonden beroert en zaken aanstipt die het land nog niet uit zijn. Wat hij het publiek wil meegeven, is minder duidelijk. “I hope the audience feels the sense of wonder we felt in trying to understand how a nice young man, good-looking and smart, your typical boy next door, would choose to become an ‘angel of evil”, zegt Placido. Hierin zit ‘m natuurlijk de crux van de film. De reden waarom jonge mannen uit pure wanhoop de criminaliteit inrollen, is voor de hand liggend, maar waarom jonge middenklassers zonder aanwijsbare problemen uitgroeien tot ’s lands grootste bandieten, is een interessanter kwestie. Het antwoord verklaart wellicht ten dele waarom een land als Italië nog steeds een staatshoofd heeft dat boven de wet staat. En waarom de georganiseerde misdaad nog steeds grote delen van het land in hun greep hebben en houden. “De perverse fantasie van de Italiaanse huisvrouw”, noemt Renato Vallanzasca het zelf, in een scène waarin hij stapels met fanmail toegestuurd krijgt. De Italiaanse huisvrouw is klaarblijkelijk weinig veranderd, getuige het grote aantal vrouwelijke aanhangers dat Berlusconi vandaag de dag nog heeft. Een film als ‘Vallanzasca – Angels of Evil’ stipt deze nationale problemen, karaktereigenschappen wellicht, aan maar maakt er geen korte metten mee, zoals Gomorra dat eerder wel durfde. Misschien omdat Vallanzasca nog steeds leeft en in de Milanese onderwereld nog steeds een zekere sterrenstatus geniet? Omdat Placido ook van een zekere ‘oudere stempel’ is? Hoe het ook zij, voor een vernieuwd Italië zal deze film weinig betekenen, voor een verlekkerd publiek des te meer.
Ruby Sanders
‘Vallanzasca’ verschijnt donderdag 3 mei 2012 op DVD en is vanaf diezelfde datum te huur.