Vera Drake (2004)

Regie: Mike Leigh | 125 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Imelda Staunton, Phil Davis, Peter Wight, Daniel Mays, Alex Kelly, Eddie Marsan, Adrian Scarborough, Heather Craney, Jim Broadbent, Sally Hawkins

‘Vera Drake’ is een krachtig en aangrijpend drama over een soort moeder Theresa in het Londen van de jaren vijftig, die vervolgd wordt voor een onderdeel van haar vredelievende daden. De daad waar ze voor gearresteerd wordt is het uitvoeren van abortussen bij vrouwen die door gebrek aan geld nergens anders terecht kunnen. Wat ze doet is onwettig, en het is dus niet zo gek dat de politie op een zekere dag bij haar op de stoep staat. Ze weet zelf ook wel dat wat ze doet eigenlijk niet mag – daarom heeft ze het ook zo’n twintig jaar lang verborgen gehouden -, maar ze is zich verder van geen kwaad bewust. Ze ziet dit gewoon als haar burgerplicht. Als ze door de rechercheur in kwestie (Peter Wight) geconfronteerd wordt met haar daden, wil ze de term “abortus” niet accepteren. Zo ziet ze het niet. Ze wilde de (zwangere) meisjes en vrouwen gewoon helpen, omdat ze in nood waren.

Het is juist deze puurheid van Vera’s karakter die haar lot zo betreurenswaardig maakt. Ze wil geen politiek statement maken, maar gewoonweg mensen in nood helpen. Dit zit nu eenmaal in haar natuur. De wijze waarop ze abortussen uitvoert verschilt in stijl weinig van de manier waarop ze haar gezin en buurtbewoners verzorgt. Het is bijna komisch om te zien hoe ze met een glimlach en een opgewekt “here we are!” de kamers van de “patiënten” binnenkomt, alsof ze een kopje thee komt brengen. Het moet simpelweg gebeuren. “Ga hier maar even liggen, ‘dear'”. “Over een paar dagen ben je weer “right as rain”.

De drastische omslag in Vera Drake’s gemoedstoestand vanaf het moment dat de politie bij haar op de stoep staat, is hartverscheurend. Het familie-etentje, waarbij de verloving van haar dochter gevierd wordt, is volmaakt gezellig wanneer er plotseling een doodse stilte valt bij het zien van de politie in de kamer, zojuist binnengelaten door Vera’s man. Dit is een onwerkelijke verschijning in het huis van de Drakes. Als Vera hoort dat ze voor háár komen, trekt ze lijkbleek weg. Ze belandt in een shocktoestand waar ze nooit meer volledig uitkomt. Ze verwordt tot een schim van de opgewekte en levenskrachtige Vera, die tot voor kort de hele buurt afging om mensen te helpen. Ze blijft immer aardig en beleefd, ze noemt zelfs de rechercheur die haar komt inrekenen nog “schat”, maar buiten dit ken je haar niet meer terug. Het is de schrijnendheid van dit gegeven – dat het levensvuur van juist deze vrouw op een dergelijke manier gedoofd wordt – en de voortreffelijke manier waarop dit wordt overgebracht door hoofdrolspeelster Imelda Staunton, dat de grootste indruk zal achterlaten op de kijker.

Natuurlijk is de aanklacht van regisseur Mike Leigh tegen de onrechtvaardigheid van de bejegening van de armen belangrijk om notie van te nemen. Arme vrouwen konden niet even wat geld op tafel leggen om door een arts of specialist te worden geholpen met hun abortus, maar waren gedoemd tot (meestal onveilige) achterkamerpraktijken. Dit soort scheve verhoudingen dienen ten allen tijden waargenomen en bestreden te worden, en als de film een boodschap heeft die gehoord moet worden is deze het. Het is wel zo dat de verschillen tussen de rijke en arme klasse wat stereotiep, of in ieder geval aangedikt, weergegeven worden. De rijken zijn louter koud, afstandelijk en (sociaal) onredelijk, en de armen zijn vriendelijk, open, en hebben het gezellig met elkaar (wat terug komt in het kleurenpalet). Dit doet echter niet veel afbreuk aan het centrale verhaal van de film; dat rond Vera Drake. Het enige probleem is misschien dat dit verhaal wat weinig om het lijf heeft. We zien Vera niet veel anders ondernemen dan haar buurtbewoners helpen en, als onderdeel daarvan, abortussen uitvoeren. Deze regelmaat openbaart haar karakter dan wel ten dele, er is ook het gevaar dat de aandacht van de kijker verslapt. Gelukkig is er een vertederende en amusante subplot over de verloving van Vera’s lieve, maar schuchtere dochter Ethel, voortreffelijk geportretteerd door Alex Kelly, die door Vera gekoppeld wordt aan Reg (Eddie Marsan), die net als Ethel niet bepaald een groot licht is. Daarnaast brengen we ook genoeg tijd door met Vera’s man Stan en zoon Sid, waardoor we een aardig beeld van hun karakters te krijgen. Bovendien doet de natuurlijkheid van het samenspel van de gezinsleden ons direct geloven dat dit échte mensen zijn, bij wie we (soms letterlijk) een kijkje in de keuken krijgen.

Toch zal de persoon van Vera Drake, en de tragische gebeurtenissen die haar tot een zielig hoopje mens reduceren, de toeschouwer het meeste raken en bijblijven. Maar dit kan nauwelijks een bezwaar zijn in een film die haar naam draagt.

Bart Rietvink

Waardering: 4

Bioscooprelease: 24 februari 2005