Vertigo (1958)

Regie: Alfred Hitchcock | 128 minuten | drama, thriller, romantiek | Acteurs: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes, Tom Helmore, Henry Jones, Raymond Bailey, Ellen Corby, Konstantin Shayne, Lee Patrick

Het thema van de politieman die in de ban raakt van een vrouw is een interessant gegeven voor moderne misdaadthrillers en steeds weer wordt teruggegrepen op ‘Vertigo’. De film kan meerdere hedendaagse regisseurs onder haar fans rekenen, waaronder Paul Verhoeven, die het huis van Scottie in San Francisco zelfs opvoerde in ‘Basic Instinct’ (1992), eveneens een film waar de oplossing van een misdaad in het gedrang komt door de ‘zwakheden’ van een rechercheur. De degelijke James Stewart keert na ‘Rear Window’ (1954) terug als hoofdfiguur in ‘Vertigo’ en Kim Novak – een spookachtig ideaalbeeld van de vrouw – is zijn muze. Hitchcock borduurt voort op het voyeurisme uit ‘Rear Window’ maar kiest met ‘Vertigo’ opnieuw voor een eigenzinnige insteek.

Een detective lijdt aan een psychische aandoening waardoor hij zijn vak niet meer kan uitoefenen. Hij wordt ondersteund door een vriendin (een Moneypenny-achtige Barbara Bel Geddes) die zorgzaam is en intelligent, maar hem niet kan bekoren. Hij valt daarentegen voor de ongrijpbare Madeleine, die in haar eigen wereld lijkt te leven, gedreven door irrationaliteit. Dat intrigeert Scottie, zelf ook een buitenstaander. De kijker lijkt met Scottie meegezogen te worden in een vrouwenfantasie, een psychologisch drama dat al lang geen thriller meer is, maar dan zien we de inventiviteit van Hitchcock over het hoofd.

Hoewel ‘Vertigo’ de horror-effecten van films als ‘Psycho’ (1960) ontbeert wordt gestaag naar een climax toegewerkt. Langzaam wordt steeds een laagje toegevoegd dat de film interessant houdt. Is Scottie misschien zelf bevangen door het verleden? Is Madeleine misschien veel meer berekenend dan gedacht? Het kan allemaal en is voor het genieten van de film niet eens zo belangrijk. Schuif het thriller-element terzijde en er ontpopt zich een ijzig cynisch beeld van de liefde.

Hitchcock’s visie op man-vrouw-relaties bereikte in ‘Vertigo’ haar hoogtepunt. ‘Truth is in the eye of the beholder’ is het enige positieve dat hij voor romantiek over lijkt te hebben. Vriendin Midge houdt haar gevoelens voor Scottie discreet verborgen maar krijgt de kous op de kop als zij zich teveel met zijn liefdesleven bemoeit; Scottie zelf probeert de vrouw naar zijn ideaalbeeld te herscheppen. Hij twijfelt tussen zijn roepsinstincten en zijn gevoelens en telkens als hij lijkt te kiezen slaat het noodlot toe. Het wordt allemaal stijlvol uitgewerkt – zelfs met psychedelische special effects – al is ‘Vertigo’ zeker niet de spannendste Hitchcock. Het is vooral een afrekening met – en tegelijkertijd ook een eerbetoon aan – de platinablonde fatale vrouw en de mannen die voor haar gaan.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 februari 1959
Bioscooprelease: 3 juli 1997 (re-release)