Viceroy’s House (2017)

Regie: Gurinder Chadha | 106 minuten | biografie, drama, geschiedenis | Acteurs: Hugh Bonneville, Gillian Anderson, Michael Gambon, Manish Dayal, Simon Callow, Lily Travers, Om Puri, Huma Qureshi, Sarah-Jane Dias, Simon Williams, Marcus Jean Pirae, Samrat Chakrabarti, Roberta Taylor, Darshan Jariwala, Arunoday Singh, Lucy Fleming, Terence Harvey, Neeraj Kabi

Lord Louis Mountbatten (Hugh Bonneville) wordt in 1947 aangesteld als onderkoning van India. Hij is daarmee de afgevaardigde van zijn neef, koning George VI, die als keizer van India heerst over honderden miljoenen onderdanen op het Indiase subcontinent. Mountbatten zelf was een achterkleinzoon van koningin Victoria en de oom van prins Philip, de man van koningin Elizabeth II.

Na de Tweede Wereldoorlog loopt het Britse Rijk op zijn laatste benen: de tweede vernietigende oorlog binnen één generatie heeft het land financieel en mentaal uitgeput. Het leger is uitgedund door alle slachtoffers en onder druk van de Verenigde Staten dienen de Europese landen na de oorlog hun kolonies onafhankelijkheid te verlenen.
Mountbatten heeft de opdracht meegekregen om de postkoloniale periode zo goed mogelijk te begeleiden: India moet onafhankelijk worden langs een vastgesteld tijdpad en moet zo ordentelijk verlopen als mogelijk. Samen met zijn vrouw Edwina (Gillian Anderson) zet hij zijn beste beentje voor om de leiders ter plekke – de gouverneurs, de maharadja’s en de vertegenwoordigers van diverse stromingen – mee te krijgen in de ideeën van de Britse regering. Hij loopt echter tegen oude rivaliteiten aan en de diepe religieuze kloven binnen India tussen hindoes, moslims en sikhs.

Zijn gematigde koers loopt stuk op een realiteit die laat zich niet sturen. Zijn stafchef, Lord Hastings “Pug” Ismay (Michael Gambon), de leiders Jawaharlal Nehru (Tanveer Ghani), Mahatma Gandhi (Neeraj Kabi) en Muhammed Ali Jinnah (Denzil Smith) zijn onderling verdeeld over de oplossing, waarbij Jinnah blijft vasthouden aan de oprichting van een nieuwe, onafhankelijke staat voor de provincies met een moslim meerderheid: Pakistan.

Intussen is één van Mountbattens persoonlijke bedienden, de jonge hindoe Jeet Kumar (Manish Dayal), een oude vlam weer tegengekomen: de moslima Aalia Noor (Huma Quresi) komt voor lady Edwina te werken. Ze kennen elkaar van de tijd dat Aalia’s blinde vader Ali (Om Puri, in één van zijn laatste rollen) in de gevangenis zat vanwege zijn politieke activiteiten. Hun liefde, dwars door twee geloven en culturele scheidslijnen, symboliseert de verdeeldheid. Dit fictieve liefdesverhaal in het hart van de film voelt in het begin een beetje aan als een ‘soap’, zeker met de belevenissen van de “upstairs” en “downstairs” bewoners van Viceroy’s House. Het is een handige kapstok voor de filmmakers om de religieuze spanningen in India concreet vorm te geven, waarbij het script en de acteurs ervoor zorgen dat het geloofwaardig blijft en niet storend wordt.

‘Viceroy’s House’ geeft een fraai tijdsbeeld dat zeker in het begin bij vlagen komisch aandoet: de paternalistisch ingestelde en formele Britten die zich in een cultuur begeven die niet de hunne is – waarbij zij wel de zwaar in de minderheid verkerende heersers zijn. Het is logisch dat de Indiërs zelfbestuur door middel van onafhankelijkheid eisen en Mountbatten ziet algauw in dat het tijdpad dat door de regering in Londen is opgesteld, versneld moet worden om het opkomende geweld tussen bevolkingsgroepen de kop in te drukken. Mountbatten, bijgenaamd “Dickie” en Edwina doen hun best, maar krijgen geen grip op de escalerende situatie. Ook in hun eigen staf lopen de gemoederen hoog op en ontstaan er verschillende kampen.

Als blijkt dat de provincies met een moslim-meerderheid zich mogen losmaken om Pakistan te vormen, laait de onderlinge haat pas echt op: rellen breken uit, milities worden gevormd met massale moordpartijen en een orgie van geweld en vernielingen door het hele land tot gevolg.

Hoewel Bonneville niet echt veel gelijkenis toont met de echte Mountbatten, speelt hij met verve de rol van de man die, zoals Ismay in de film opmerkt, in staat is met zijn charme een aasgier van een lijk af te praten. Gillian Anderson speelt de idealistische en empathische Edwina Mountbatten met een vlekkeloos upperclass Brits accent. (Al laat de film de schandaleuze affaire die ze met Nehru had achterwege). De bijrollen zijn sterk bezet, al zit er tussen het liefdeskoppel Aalia en Jeet maar weinig echte chemie. 
Gambon is betrouwbaar als altijd in een cruciale rol als Ismay. De makers hadden wel nog duidelijker kunnen maken dat Ismay een vertrouweling van Winston Churchill (Gerry George) was, die jarenlang diens rechterhand was. Want Churchills schaduw – ten tijde van de onafhankelijkheid in de oppositie tussen zijn twee periodes als minister-president in, hangt over de latere gebeurtenissen. Ook Simon Callow heeft een kleine, maar sterke bijrol als sir Cyril Radcliffe, de man die de grenzen tussen India en Pakistan moet trekken, maar zijn taak voor onmogelijk houdt.

Visueel ziet ‘Viceroy’s House’ er prachtig uit: alles is opgenomen op locatie: het Viceroy House is inmiddels omgedoopt tot Rashtrapati Bhavan en fungeert nu als het werkpaleis van de president van India. Het Viceroy’s House is in zijn majestueuze omvang en schoonheid bijna een personage op zich. 
Een ander handigheidje is dat oude bioscoopjournaals gemengd worden met zwartwit scènes met de acteurs, zodat er de nodige historische context geschetst kan worden en de kijker een beeld krijgt van wat er zich in de buitenwereld afspeelt. In het laatste deel van ‘Viceroy’s House’ raakt de film los van zijn setting in en rond Viceroy’s House en zien we het onvoorstelbare leed op een grotere schaal. 
Uit de aftiteling blijkt dat regisseuse Gurinder Chadha een diepe persoonlijke band heeft met de tragische en bloedige scheiding van India. Het menselijke leed dat dit heeft veroorzaakt, is ook bijna niet te bevatten: 1 miljoen dodelijke slachtoffers en een veelvoud daarvan aan mensen die gewond raakten of van huis en haard werden verdreven. Door te concentreren op één verhaal brengt Chadha het tot menselijke proporties terug.

Het komt in de film niet aan bod, maar het was zeker niet de laatste keer dat Mountbatten te maken kreeg met religieuze twisten: in 1979 werd zijn jacht voor de Ierse kust door de IRA opgeblazen, waarbij hijzelf, een kleinzoon en twee anderen omkwamen.

Hans Geurts

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 13 juli 2017
DVD-release: 14 november 2017