Victoria & Abdul (2017)
Regie: Stephen Frears | 111 minuten | biografie, drama | Acteurs: Judi Dench, Ali Fazal, Tim Pigott-Smith, Eddie Izzard, Adeel Akhtar, Michael Gambon, Paul Higgins, Olivia Williams, Fenella Woolgar, Julian Wadham, Robin Soans, Ruth McCabe, Simon Callow, Sukh Ojla, Kemaal Deen-Ellis, Simon Paisley Day, Amani Zardoe
Het hof van de Britse koningin Victoria (Judi Dench) is eind 19e eeuw ingedut bij het volgen van de routine van de bejaarde vorstin. Hoewel haar macht grondwettelijk beperkt is, regeert ze over het enorme Britse Rijk vanuit haar paleizen en is ze onder meer Keizerin van India. Tijdens de festiviteiten rond haar 50 jaar op de troon, de Golden Jubilee, wordt het idee geboren om haar een ceremoniële munt uit India aan te bieden. De bevelhebbers ter plekke kiezen twee mannen uit op basis van hun lichaamslengte. Abdul Karim (Ali Fazal), werkzaam als klerk in de gevangenis van Agra, wordt uitgekozen. Bij vertrek per schip naar Engeland blijkt de tweede lange man van een olifant te zijn gevallen en wordt diens plek ingenomen door de veel kleinere Mohammed (Adeel Akhtar). In een typisch voorbeeld van de snobistische onverschilligheid van de Britten worden ze aangeduid als de “hindoes”, terwijl de twee mannen in werkelijkheid moslim zijn.
Abdul valt in de smaak bij Victoria en het korte tripje van Abdul en Mohammed ontaardt in een permanent verblijf in de huishouding. De koningin, die min of meer als een induttende kluizenaar van paleis naar paleis werd vervoerd door de volgende ceremonie, leeft weer helemaal op. Waar Mohammed wegkwijnt in het Engelse klimaat, bloeit de vriendschap tussen Victoria en Abdul op. Algauw is Abdul altijd aan haar zijde te vinden, leert hij haar Urdu en fungeert hij als een naaste adviseur. De hofhouding ziet parallellen met Victoria’s eerdere vriendschap met de Schot John Brown en verafschuwt Abdul hartgrondig, waarbij ze hun racistische denkbeelden niet onder stoelen of banken steken. Wanneer de troonopvolger Edward (Eddie Izzard) – die meestal Bertie werd genoemd – van zijn jetset leventje in Monte Carlo terugkeert en ziet waar zijn moeder mee bezig is, zijn de rapen gaar. De hovelingen, hoofd van de huishouding Sir Henry Ponsonby (Tim Pigott-Smith), lijfarts dr. Reid (Paul Higgins), minister-president Lord Salisbury (Michael Gambon), en hofdame lady Churchill (Olivia Williams) smeden plannen om zich van Abdul te ontdoen. Zeker als Abduls verleden minder rooskleurig lijkt te zijn dan hij heeft voorgespiegeld en zijn invloed op de koningin indruist tegen gevestigde opvattingen en politieke belangen.
‘Victoria & Abdul’ is een plezierig kostuumdrama met een flinke dosis Britse humor die een deel gefictionaliseerd portret schetst van de historische vriendschap tussen Victoria en Abdul. Het scenario is deels gebaseerd op het boek van Shrabani Basu, die hiervoor de in 2010 ontdekte dagboeken van Abdul Karim ontdekte. Fraai aangekleed, gedraaid op locatie in India en Engeland en soms zelfs op de historische plekken zelf, zoals Osborne House op het Isle of Wight.
Regisseur Stephen Frears kiest in de eerste helft voor een lichte toon, met misverstanden die bij vlagen kluchtig aandoen. Bijzonder geestig zijn de terzijdes van Mohammed over het Engelse eten, waarbij hij fraai door alle pretenties en vermeende morele superioriteit van de Britten ten aanzien van de Indiërs heen prikt. De tweede helft is meer dramatisch van toon en sluit hierdoor wat minder goed aan op het voorgaande. Het is ook jammer dat we eigenlijk maar weinig meer te weten komen over de “Munschi”, zoals Abdul Karim genoemd werd. De focus ligt op de culturele en religieuze kloof – Abduls vrouw en schoonmoeder arriveren bijvoorbeeld in een boerka – en de reacties van het hof op de vermeende ongepastheid van een Indiase bediende die zo dichtbij de macht komt (en daarmee een bedreiging vormt voor hun eigen positie). Daarmee kiest de film wel voor een vrij ééndimensionale benadering.
Judi Dench pakt met veel plezier de rol van Victoria weer op, die ze 20 jaar eerder al speelde in ‘Mrs. Brown’. Met haar fenomenale spel tilt ze de film naar een hoger niveau dan het op basis van het oppervlakkig vertelde verhaal verdient. Ook heeft ze een leuke chemie met de veel jongere Fazal en maken ze samen de innige vriendschap tussen de koningin en de klerk zeer geloofwaardig. Fazal acteert met een blijmoedig gezicht en grote onschuld, dat een scherp contrast vormt met de verdachtmakingen van de hofhouding dat hij een opportunistische fortuinzoeker is, die misbruik maakt van een eenzame oude vrouw.
Dench was bij de opnamen overigens inmiddels net zo oud als Victoria zelf was, wat een grappig detail is, gelet op het feit dat Mrs. Brown in 1997 uitkwam, maar in deze film John Brown pas vier jaar daarvoor was overleden. Dench domineert elke scène, waarbij er veel close-ups zijn om haar gelaatsuitdrukking en blik te vangen.
Ook de doorgaans flamboyante Izzard imponeert als een vrij ingetogen Bertie, de Prince of Wales. Allereerst lijkt hij verrassend veel op (foto’s van) de echte Bertie, inclusief de hangende oogleden en wallen. Bovendien weet hij voldoende subtiliteit in zijn spel te leggen, voor een op papier vrij “platte” rol als de nominale schurk van het verhaal. Izzard weet knap te vermijden er een schmierende rol van te maken en Bertie vanuit zijn bezorgdheid en liefde voor zijn moeder nog enigszins sympathiek te maken. Ook de overige acteurs laten stuk voor stuk puik acteerwerk zien.
De film is minder geslaagd dan ‘Mrs. Brown’, wellicht door de onevenwichtige en oppervlakkige toon, maar is zeker de moeite waard. Al was het maar vanwege Judi Dench.
Hans Geurts
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 21 september 2017
DVD- en blu-ray-release: 21 februari 2018