Vitalina Varela (2019)
Regie: Pedro Costa | 124 minuten | drama | Acteurs: Vitalina Varela, Ventura, Manuel Tavares Almeida, Francisco Brito, Marina Alves Domingues, João Baptista Fortes, Nilsa Fortes, Lisa Lopi, Benvinda Mendes, Emídio Landim Monteiro, Imídio Monteiro, João Raimundo Monteiro, Bruno Brito Varela
Het is de eerste keer dat ze haar (blote) voet op Portugese bodem zet. Vitalina Varela is vanuit Kaapverdië naar Lissabon gekomen omdat haar echtgenoot is overleden. Hij is ooit als gastarbeider naar Portugal vertrokken, maar is nooit meer teruggekomen. Ze heeft hem al heel lang niet meer gezien en hij blijkt al begraven te zijn als ze, verlaat, aankomt. In zijn armoedige huisje probeert ze zijn leven daar en zijn einde te reconstrueren. Ze krijgt daarbij hulp van een priester die ze nog kent van vroeger en zelf ook een Kaapverdische immigrant is. In de Portugese hoofdstad zijn hele wijken waar immigranten in treurige omstandigheden in kleine huisjes wonen, omgeven door nauwe, schaduwrijke, bijna spookachtige straatjes.
‘Vitalina Varela’ is een visueel overrompelende film waar vooral het prachtige gebruik van licht en schaduw opvalt. Het is onvermijdelijk dat dit associaties oproept met het ‘clair-obsur’ dat Rembrandt in zijn schilderijen gebruikte. Het is bijna alsof je in een levend schilderij rondloopt. Naast het beeld is ook het gebruik van geluid bijzonder. Periodes van stilte worden afgewisseld met scènes waarin omgevingsgeluid de boventoon voert. De dialogen tussen op zachte toon, bijna fluisterend uitgesproken. De gedragen gezongen kerkelijke riten komen daarmee extra hard binnen bij de kijker.
De hoofdrol wordt gespeeld door de niet-professionele actrice Vitalina Varela, op wiens eigen leven de film is gebaseerd. Haar door verdriet getekende gezicht met de trieste oogopslag is het ankerpunt van de film. In de belangrijkste mannelijke rol is Ventura te zien als de priester. Hij speelde vaker in films van regisseur Pedro Costas. Ventura en Varela waren overigens al eerder samen te zien in ‘Cavalo Dinheiro’ (2014).
Het is wel echt een film waar je voor moet gaan zitten. Veel plotontwikkeling is er niet. Wat Vitalina probeert te weten te komen over het leven van haar man wordt vooral uit gesprekken duidelijk en het tempo ligt heel laag, vol met lange, statisch gefilmde shots. Het is even wennen dat de film vooral draait om strak geregisseerde scènes vol alledaagse handelingen, aangevuld met momenten waarop de personages langs elkaar heen praten, in plaats van met elkaar. De enige ‘actie’ in de film is dat de priester onvast op zijn benen staat en af en toe omvalt. Kortom: het is een film voor fijnproevers en vooral een visueel schouwspel waarbij het fantastische camerawerk van Leonardo Simões de film draagt.
‘Vitalina Varela’ won veel prijzen op internationale filmfestivals, waarbij de film zelf als regisseur Costas, cinematograaf Simões en actrice Varela onderscheiden werden.
Hans Geurts
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 9 juli 2020