Voorbij, voorbij (1979)
Regie: Paul Verhoeven | 65 minuten | drama | Acteurs: Leontien Ceulemans, Andrea Domburg, Lous Hensen, Simone Kleinsma, Diane Lensink, Hidde Maas, Guus Oster, Jan Retèl, Piet Römer, Riek Schagen, Maarten Spanjer, Jan Staal, André van den Heuvel, Bep Dekker, Elja Pelgrom
‘Voorbij, Voorbij’ is een vroege tv-film van Verhoeven, die het levenslicht zag toen hij zijn populairste en best ontvangen films ‘Turks Fruit’ en ‘Soldaat van Oranje’ al gemaakt had. We zien hier duidelijk een man aan het werk die al de nodige ervaring heeft opgedaan. Als een soort nasleep van ‘Soldaat van Oranje’ die Verhoeven twee jaar eerder maakte, gaat het hier om de naweeën van de Tweede Wereldoorlog, wanneer Ab (André van den Heuvel) zijn groepje verzetsvrienden na vijfendertig jaar bij elkaar probeert te krijgen om een oude rekening te vereffenen. Deze rekening was in het leven gekomen enkele dagen vóór het einde van de oorlog, toen een gezamenlijke vriend van het groepje, Arie, door landverrader Niels, die zich bij de SS had aangesloten, werd doodgeschoten. Net als de verzetsleden in ‘Zwartboek’, daar onder leiding van Derek de Lint, besluiten de vrienden hier om, “hoe dan ook”, wraak te nemen (niet verwonderlijk gaat het hier om dezelfde scriptschrijver, Gerard Soeteman).
Het is een dramatisch erg effectieve film geworden die uitstekend geacteerd wordt, subtiele scènes bevat, en waarin interessante morele dilemma’s te berde worden gebracht. Moeten ze een oude man nu nog neerschieten? Moet iemand koste wat het kost gestraft worden? Ab krijgt niet de reacties die hij had verwacht. “Ik wil niemand meer omleggen” is een opmerking die hij te horen krijgt. En “ieder leven is kostbaar”. Er wordt hem verweten dat hij in het verleden leeft, en wanneer hij stelt dat ze een voorbeeld moeten stellen voor de kinderen, die moeten leren van de geschiedenis, krijgt hij te horen: “Het enige wat we van de geschiedenis leren is dat we er niets van leren”.
De film bevat mooie karakterscènes tussen de verschillende, geroutineerde acteurs, en weet zowel spanning en anticipatie als effectief drama te bewerkstelligen. Interessante visuele cues zijn ook op verschillende plaatsen waar te nemen. Zo is een simpele handeling als het dichtdoen van een kamerjas van één der personages een belangrijk visueel teken voor een schokkende gebeurtenis die zich op het punt staat te voltrekken. Afgezien van een wat uit de toon vallende hardloopscène met knullige, gedateerde muziek eronder, is in de film nauwelijks een zwak moment te ontdekken. ‘Voorbij, Voorbij’ is een krachtig, goed geacteerd en geregisseerd drama, dat zonder meer een nieuw leven verdient.
Bart Rietvink