Weemoed & Wildernis-Wistful Wilderness (2010)

Regie: Digna Sinke | 88 minuten | documentaire

Filmmaker Digna Sinke beschikt over een ijzeren uithoudingsvermogen. Of is het passie die haar drijft? Het valt in ieder geval te prijzen dat zij in een periode van dik tien jaar hart en ziel heeft gelegd in het project Tiengemeten. Toen in 1993 besloten werd dat het kleine eiland in het Zuid-Hollandse Haringvliet een natuurontwikkelingsgebied werd, kwam Digna op het idee om het proces te volgen. Dat dit uiteindelijk resulteerde in vijf films – ‘Tiengemeten, een voorlopig verslag’ (een korte documentaire uit 1998), ‘Tiengemeten deel 1′ (2001), ‘Tiengemeten 2001 – 2006′, ‘Nieuw Tiengemeten’ (2010) en nu dus ‘Weemoed & Wildernis’ (2010) – had zij bij aanvang van het project vast nooit kunnen bevroeden.

In ‘Weemoed & Wildernis’ worden alle gebeurtenissen op het eiland van de periode 1996-2010 samengevat, met nieuwe beelden en met voice-over van de filmmaker. De soms fraaie beelden van landschappen en detailopnamen hebben een meditatieve werking, en daarom zal deze documentaire niet iedereen aanspreken. Digna haalt herinneringen op aan vroeger, haar ouders, haar zusje. Het landschap van Tiengemeten lijkt namelijk sterk op de omgeving waar de filmmaker werd geboren, in het dorpje Zonnemaire, op Schouwen-Duiveland. Altijd zie je de horizon. “Op Tiengemeten lopen alle wegen dood. Ze houden op bij de dijk, achter de dijk begint de wildernis en daarachter het water,” zegt ze. Het is duidelijk waar de aantrekkingskracht van het project ligt: het vast willen leggen en zo vast kunnen houden van de veranderende omgeving. “Als het eerste spontaan opgekomen boompje net zo hoog is, als ik lang ben, stop ik hier met filmen,” aldus Digna.

Wat ‘Weemoed & Wildernis’ zo’n bijzondere kijkervaring maakt is juist die voice-over. Daar moet je als kijker overigens wel aan wennen, niet alleen vanwege het monotone stemgeluid van de regisseur, maar ook vanwege de vaak willekeurige mededelingen. Vaak zijn het technische opmerkingen die de regisseuse maakt. Zoals het halsstarrig blijven vermelden van het standpunt van de camera, de datum, de afstand van het statief tot de camera, waar het kruis van de zoeker op gericht is… het publiek wordt zo betrokken bij het maken van de film – soms zien we zelfs de filmmaker in beeld die met haar handen de functie van filmklapper overneemt – en dat heeft een vervreemdende werking. Je vraagt je oprecht af wat het nut hiervan is. Maar of Digna het nu zo bedoeld heeft of niet, de kijker is meteen weer bij de les als ze tussen neus en lippen door vertelt dat haar vriend en geliefde, René Scholten, ongeneeslijk ziek blijkt te zijn. Zelfs met voorkennis komt deze mededeling hard aan. Je kunt alleen maar respect hebben voor het feit dat Digna uiteindelijk het project, dat ze mét haar partner startte, maar zónder hem zo fraai heeft afgerond. De filmbeelden krijgen zo iets symbolisch: de populier in de scènes met het vaste camerastandpunt 1, die zo trots rechtop stond aan het begin van de film, maar later geveld wordt door de wind, en toch weer uitloopt en een nieuw leven lijkt te beginnen, haalt ook het einde van de film niet.

Ondanks het relatieve kleine aandeel dat de jonge boer Leen Vos en zijn gezin hebben in de documentaire, ga je je ook aan hen hechten. De baby, die liefdevol van schone luier voorzien wordt, helpt jaren later mee met de verhuizing. De familie Vos is eigenaar van het laatste agrarische bedrijf dat vertrekt van het eiland. Alles is veranderlijk in het leven. En als mens heb je niet overal invloed op. Sterker nog: op de belangrijkste dingen in je leven heb je geen grip. “De dood is eenzaam,” zegt Digna, “de ervaring is niet deelbaar.” En dat klopt natuurlijk. Maar met ‘Weemoed & Wildernis’ heeft de filmmaakster wel een methode gevonden om haar besef van de vergankelijkheid van alles te delen met de kijker. Toch overheerst droefheid en verdriet niet in de documentaire. Melancholie wel. Maar dat is dan ook een ander woord voor weemoed.

Monica Meijer

Waardering: 3

Bioscooprelease: 2 september 2010