What You Gonna Do When the World’s on Fire? (2018)

Regie: Roberto Minervini | 123 minuten | documentaire | Met: Kevin Goodman, Dorothy Hill, Judy Hill, Ashlei King, Ronaldo King, Michael Nelson, Titus Turner

Al decennialang strijden Afro-Amerikanen voor gelijke rechten. Op papier lijken ze inmiddels heel wat bereikt te hebben, maar in de praktijk lijkt het er sterk op dat ze geen steek verder zijn gekomen. Nog altijd worden Afro- en andere gekleurde Amerikanen eerder opgepakt door de politie en aantoonbaar strenger veroordeeld door justitie. Zwarte ouders zijn doodsbang dat hun kind op straat neergeschoten wordt; een reële angst, want Afro-Amerikanen zijn vaker slachtoffer van geweldsdelicten dan blanken. En ook al hebben we inmiddels een zwarte president gehad, gelijkheid is verder weg dan ooit. Dat zagen we bijvoorbeeld tijdens de zomer van 2017, toen demonstraties van de Amerikaanse alt-right beweging Unite the Right in Charlottesville, Virginia ernstig uit de hand liepen nadat een demonstrant met een voertuig inreed op een groep tegendemonstranten. Daarbij vielen een dode en meerdere gewonden. Het was het zoveelste racistische incident in dit decennium. Tijdens die bewuste zomer van 2017 was Italiaans-Amerikaanse filmmaker Roberto Minervini, die wel vaker zijn vizier richt op de keerzijde van ‘The American Dream’ en de onderbuik van de samenleving, met name in The Deep South, met zijn camera in Louisiana en Mississippi. In ‘What You Gonna Do When The World is on Fire’ (2018) volgt hij een aantal zwarte mensen in hun eigen persoonlijke struggle tegen het onrecht. De titel van de film is een verwijzing naar een lied van bluespionier Lead Belly.

Minervini vlecht vier verschillende verhalen/invalshoeken samen. Zo volgen we Kevin Goodman, een Mardi Gras Indian Chief die we zichzelf zien voorbereiden op de jaarlijkse parade door de straten van New Orleans. De uitbundige, veelal kleurrijke (al zien we dat in deze zwart-witfilm niet) outfits worden met de hand gemaakt, een klus waar men maanden mee bezig is. Wie de televisieserie ‘Treme’ heeft gezien, krijgt veel meer mee van dit bijzondere culturele fenomeen, dat in de moderne tijd verloren dreigt te gaan. In ‘What You Gonna Do…’ dienen de scènes met Kevin vooral als couleur locale en een uiting van cultureel erfgoed dat de zwarte bevolking niet van zich wil laten afpakken. Veel specifieker zijn de scènes met Krystal Muhammad, leider van The New Black Panther Movement. Zij leidt de protesten op straat, naar aanleiding van de dood van zwarte jongeren, veelal door onrechtmatig handelen door de (blanke) politie. Deze scènes behoeven weinig commentaar, want elke keer roepen de demonstranten op voor gerechtigheid voor weer een ander slachtoffer. Jerome Jackson, Alton Sterling, Phillip Carroll – het feit dat de lijst zo lang is, is veelzeggend en onderstreept het belang van de protesten en de strijd die hier wordt gestreden. Muhammad lijkt Minervini te tolereren; hij mag haar filmen, omdat ze een zo groot mogelijk publiek voor haar boodschap zoekt. Maar verder mag hij zich nergens mee bemoeien.

Persoonlijker wordt het bij Judy Hill, een vrouw van een jaar of vijftig die de klappen van de zweep kent. Ze is het prototype van een survivor: na jaren van misbruik en mishandeling, die overgingen in een zware drugsverslaving, is ze uit een diep dal opgekrabbeld en toont ze haar veerkracht. Inmiddels is ze eigenaresse van een bar, die tevens dienst doet als buurthuis, waar de mensen samen kunnen komen om te praten over alles wat hen bezighoudt (ook hier weer een prachtige parallel naar de serie ‘Treme’ overigens). Judy is een warme, krachtige en verbindende persoonlijkheid, een vrouw die bovendien de camera op uitstekende wijze weet te bespelen en die de aandacht als een magneet naar zich toetrekt. Maar haar barretje verkeert in financieel zwaar weer. Voor de eenheid van en sociale controle in de wijk zo het een ramp zijn als Judy’s bar wordt opgedoekt. Ook erg innemend zijn de twee halfbroertjes Ronaldo (14) en Titus (9), wiens moeder hen herhaaldelijk op het hard drukt thuis te zijn voor de straatverlichting aangaat. Had de film alleen bestaan uit beeldmateriaal van deze twee jongens, dan was dat misschien nog wel effectiever geweest, want zij laten zien wat het is om als zwart kind op te groeien in een wereld waar rassenongelijkheid en ‘racial profiling’ zo’n enorm stempel drukt op de samenleving. Ga maar eens met een gerust hart buitenspelen als je net te horen hebt gekregen dat een buurvrouw en haar kind van zes zijn doodgeschoten. Toch fietsen ze gebroederlijk door de straten; de dromerige, afwachtende en introverte Titus en de al meer gepokte en gemazelde Ronaldo. De oudste probeert zijn broertje voor te bereiden op wat er komen gaat en leert hem onder meer boksen. Want, zo zegt hij: ‘Jij hebt daar nog wat aan. Als je zo oud bent als ik dan gebruiken ze pistolen’.

‘What You Gonna Do When the World is on Fire’ is met zijn ruime twee uur aan de lange kant, waardoor een herhaling van zetten op de loer ligt. Minervini had best mogen knippen in zijn film, die nu een wat rommelige indruk maakt. Niet in de laatste plaats omdat niet elke hoofdpersoon evenveel aandacht krijgt. De keuze van de filmmaker om in zwart-wit te draaien is waarschijnlijk een esthetische – en misschien ook om de contrasten tussen blank en zwart ook op stilistisch vlak te onderstrepen – maar eigenlijk leidt die kunstzinnige manier van filmen af van de boodschap, die bloedserieus is. Voor de Afro-Amerikaanse bevolking van de VS is het leven beter dan ooit, maar tegelijkertijd gaat het slechter dan ooit. Die tegenstrijdigheid legt Minervini maar ten dele bloot in zijn film. De meeste indruk maken de persoonlijke verhalen van Judy en de broertjes Ronaldo en Titus; zij maken de onmacht voel- en tastbaar. Blijft over de hamvraag: wat voor film was dit geworden als een Afro-Amerikaanse regisseur hem had gemaakt?

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 18 juli 2019 (in het kader van Previously Unreleased 2019)