When the War Comes – Az prijde válka (2018)

Regie: Jan Gebert | 76 minuten | documentaire

‘When the War Comes’ schreeuwt bijna de volle 76 minuten ‘je bent jong en je wilt wat’. Echter, in dit geval is het niet zo onschuldig. Deze documentaire volgt een groep jonge Slowaken die in een paramilitaire organisatie zitten. Volgens hun charismatische leider, Peter Svrcek, is sporten niet gezond en vaderlandslievend genoeg. Nee, ze moeten zich bewapenen en op militaire wijze voorbereiden op de strijd der beschavingen. Svrcek hoopt met deze paramilitaire organisatie Slowakije te redden van de ondergang. De groep hangt extreemrechtse en nationalistische ideeën aan, wat zich onder andere uit in haat jegens migranten. Evenals andere extreemrechtse bewegingen ontkent dit clubje weer even snel dat ze werkelijk racistisch is. Volgens Svrcek heeft de Slowaakse groep het vooral goed voor met vaderland Slowakije.

‘When the War Comes’ geeft een interessant inkijkje in de dagelijkse bezigheden van bovengenoemde paramilitaire groep. Haar trainingen komen qua intensiteit overeen met die in ‘Full Metal Jacket’ (Stanley Kubrick, 1987) en de groep zoekt actief de confrontatie op met tegenstanders. Daarnaast rekruteert de organisatie voornamelijk nieuwe leden via social media, en doet dat niet zonder succes. Niettemin komt dit clubje belhamels af en toe schlemielig en amateuristisch over. De organisatie loopt nou niet bepaald over van de leden en de perikelen rond haar bestuur doet denken aan een fameuze scène uit ‘Monty Python’s Life of Brian’ (Terry Gilliam, 1979), waarin religieuze groepen zich om de meeste onbenullige redenen afsplitsen. Maar hoe onschuldig is dit clubje rond ‘babyface’ Svrcek werkelijk? Is dit slechts uit de hand gelopen padvinderij of toch een signaal dat radicaal rechts serieus groeit in Slowakije en Oost-Europa?

‘When the War Comes’ geeft echter geen direct antwoord op zulk soort politiek geladen vragen. De documentaire is eigenlijk nogal flegmatiek. Regisseur Jan Gebert observeert voornamelijk. Hij geeft bijna geen context bij de Slowaakse Rekruten of waar de ideeën van deze club vandaan komen. Je wordt als kijker gewoonweg midden in de actie gegooid. Bovendien springt de documentaire een paar keer van de ene naar de andere rekruut zonder duidelijke reden. Dan baal je dat Svrcek niet meer wordt gevolgd. Hij lijkt het meest interessant in deze slangenkuil. Daarnaast zit Gebert met de camera zo dicht op de huid van de paramilitairen dat het moeilijk in te schatten valt of dit nu werkelijk zware jongens zijn. Tegelijkertijd maakt deze aanpak de documentaire zelf extra spannend en mag je misschien in het licht van de geschiedenis ook weer niet te vlug oordelen over dit soort bewegingen. Ze zijn er altijd geweest en geeft bepaalde jongeren nu eenmaal richting en betekenis in hun leven. Niettemin bekruipt het gevoel dat je hier kijkt naar een (klein) monster in wording.

Opmerkelijk is dat deze productie van HBO Europe is. Er is al een vruchtbare samenwerking met de BBC voor fictie-series, maar de Amerikaanse producent zet nu ook duidelijk voet aan wal op het vasteland van Europa. Ook al komt het bij ‘When the War Comes’ niet helemaal uit de verf, lijkt geen onderwerp voor HBO Europe te gewichtig. Dit belooft nog wat en wellicht bezoekt regisseur Gebert over vijf jaar de Slowaakse rekruiten paramilitaire groep nog een keer. Wie weet, wat Gebert dan aantreft in Slowakije…

Roy van Landschoot

Waardering: 3

Speciale vertoning: Movies That Matter Festival 2019, Movies That Matter on tour-mei 2019