Winnie (2017)

Regie: Pascale Lamche | 84 minuten | documentaire

Waar Nelson Mandela universeel als held en verzoener wordt gezien, is de reputatie van zijn ex-vrouw Winnie Madikizela beduidend minder positief. En dat terwijl zij, in de zevenentwintig jaar dat haar echtgenoot opgesloten zat, zijn strijd heeft voortgezet. Gepassioneerd zette ze zich in voor een einde aan de Apartheid in Zuid-Afrika, om zo de boodschap van haar man over te dragen en zijn leiderschap binnen het ANC te verstevigen. Als de situatie daarom vroeg, schuwde ze niet om geweld in te zetten om die boodschap kracht bij te zetten. De binnenlandse veiligheidsdiensten hielden haar constant in het vizier en regelmatig leidde dat tot arrestaties, isolement en zelfs verbanning, maar Winnie bleef altijd strijdvaardig en trotseerde de bloedige burgeroorlog om haar missie – het omverwerpen van het Apartsheidsregime – te voltooien. Toen Nelson Mandela in 1990 vrijgelaten werd en vier jaar later tot president werd verkozen en er een definitief einde aan de Apartheid kwam, werd Winnies rol minder urgent. Ze kwam onder vuur te liggen vanwege diverse schandalen en waar Nelson de weg van de verzoening koos, hield Winnie vast aan haar radicale ideeën. Een scheiding was onvermijdelijk.

In de documentaire ‘Winnie’ (2017) toont de Franse filmmaakster Pascale Lamche Winnies kant van het verhaal. In ongeveer anderhalf uur neemt ze haar kijkers mee in het complexe leven van de inmiddels tachtigjarige voormalige ‘First Lady’ van Zuid-Afrika, die zelf ook aan het woord komt over haar rol in de woelige geschiedenis van haar land. De film houdt zich aan de chronologie, maar heeft onevenredig veel aandacht voor de periode vanaf 1990 tot nu. Lamche lijkt als doel te hebben het blazoen van Winnie Mandela flink wat op te poetsen; haar misstanden worden weggeschreven onder de noemer ‘een kat in het nauw maakt rare sprongen’. Winnie wás natuurlijk ook opgejaagd wild, dat wordt dankzij de onthullingen van Niël Barnard, voormalig hoofd van de binnenlandse veiligheidsdienst van Zuid-Afrika, duidelijk. Vic McPherson, voorheen leidinggevende bij STRATCOM, een propagandabureau van het Apartheidsregime, geeft ruiterlijk toe dat er valse informatie over Winnie Mandela naar buiten is gebracht – onder meer over haar ontrouw en drugsgebruik – om haar en Nelson uiteen te drijven, omdat ze samen een veel te sterk koppel vormden.

Als je het zo bekijkt, is Winnie Mandela een slachtoffer. Maar er zijn ook zaken die Lamche bagatelliseert, terwijl ze er echt niet omheen kan. Winnies beschadigde reputatie is grotendeels te danken aan haar rol in de moord op de veertienjarige James ‘Stompie’ Seipei in 1989. Stompie was al op jonge leeftijd actief voor de United Democratic Front (UDF), een beweging die dezelfde doelen nastreefde als Mandela’s African National Congress (ANC). Vanuit het kamp van Winnie Mandela ging echter het gerucht dat hij een informant was van de politie en dus gaf Winnie haar lijfwacht Jerry Richardson opdracht om Stompie te ontvoeren en te vermoorden. Richardson getuigde tegen zijn voormalige werkgeefster, maar Winnie werd uiteindelijk alleen schuldig bevonden aan de kidnapping (het geven van de opdracht daartoe). De documentaire geeft een opmerkelijk eenzijdig beeld over deze zaak en bestempelt aartsbisschop Desmond Tutu, die Winnie namens de Waarheids- en Verzoeningscommissie in 1997 smeekt om te erkennen dat ze fouten heeft gemaakt, als een huichelaar. Andere kwalijke zaken worden geheel weggelaten: haar ontslag als onderminister wegens (beschuldigingen van) corruptie in 1994 en haar veroordeling wegens fraude in 2003. Ook over haar positieve uitlatingen over de gruwelmethode van het ‘necklacing’ (het levend verbranden van ‘verraders’ door hen een brandende autoband om te hangen) wordt met geen woord gerept. Zo’n besmeurd blazoen is natuurlijk ook lastig oppoetsen…

Winnie Mandela is een fascinerende vrouw, met een levensverhaal dat erom schreeuwt gedocumenteerd te worden. De bewondering die filmmaakster Pascale Lamche – die voor deze film op het Sundance Film Festival de regieprijs kreeg uitgereikt – voor deze ‘Mother of the Nation of South Africa’ heeft, is logisch te verklaren. Winnies vrijgevochten passie, strijdvaardigheid en veerkracht zijn prijzenswaardig en haar leven laat zich lezen als een meisjesboek. Lamche laat bovendien interessante ooggetuigen van de diverse partijen aan het woord, om haar portret diepte te geven – de hoofdrolspeelster zelf incluis. De minder fraaie hoofdstukken uit het leven van Winnie Mandela heeft ze besloten met de mantel der liefde te bedekken. De enige kritiek komen van voormalige vertegenwoordigers van het Apartheidsregime, die ze daarmee ongenuanceerd wegzet als de ‘bad guys’. ‘Winnie’ kijkt prettig weg, maar geeft jammer genoeg een vertekend beeld van de werkelijkheid, die even complex in elkaar steekt als Winnie Mandela zelf.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 22 juni 2017
On demand release (via Picl): 22 juni 2017