X-Men: Apocalypse (2016)

Regie: Bryan Singer | 143 minuten | actie, avontuur, fantasie, science fiction | Acteurs: James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Nicholas Hoult, Oscar Isaac, Rose Byrne, Evan Peters, Josh Helman, Sophie Turner, Tye Sheridan, Lucas Till, Kodi Smit-McPhee, Ben Hardy, Alexandra Shipp, Lana Condor, Olivia Munn, Warren Scherer, Rochelle Okoye, Monique Ganderton, Fraser Aitcheson, Abdulla Hamam

De superheldenfilm kan niet alleen amuseren bij de gratie van zijn bovennatuurlijke protagonisten, maar ook dankzij tegenwerkende krachten in de vorm van boosaardige supervijanden. Zonder een slechterik valt er voor de goedzakken weinig eer te behalen. De goedheid van personages is daardoor af te meten aan de morele verwerpelijkheid van hun tegenstrevers. Datzelfde gaat op voor hun populariteit. Zonder Magneto geen X-Men. Spider-Man is niets zonder zijn nemesis Norman Osborn/Green Goblin. En, in het concurrerende DC-universum, ontleent Batman zijn faam aan de tegenwoordig niet minder geliefde The Joker.

In ‘X-Men: Apocalypse’ is de naamgever van de film de superschurk van dienst. Deze Apocalypse is de eerste gekende mutant op Aarde en heeft zijn oorsprong in de hoogtijdagen van het Egyptische rijk. Door atomaire materie naar zijn hand te zetten, heeft hij de absolute macht van de historische grootheid naar zich toe weten te trekken. Totdat een verbond van moedige rebellen een einde maakt aan zijn kwade praktijken. Apocalypse belandt in een sluimerslaap waaruit hij pas in de jaren 80 van de vorige eeuw zal ontwaken. Precies op het moment dat de X-mannen hun speciale krachten omwille van de goede vrede ten ruste hebben gelegd.

Toch zijn de helden genoodzaakt de confrontatie met Apocalypse aan te gaan. Het gevecht tussen goed en kwaad kent maar één winnaar. Met de voor Marvel kenmerkende synergie van humor en actie werkt ‘X-Men: Apocalypse’ toe naar een onderhoudende climax van leven en dood. De tegenstellingen doen de spanning evenwel geen goed. Het rigide zwart-witdenken komt zelfs tamelijke ouderwets over. De intrede van het karakter van Apocalypse in de comicversie van X-Men, kwam mede voort uit de angst die in de jaren 80 heerste voor een allesvernietigende kernoorlog. In moderne cinema is dat simplisme echter niet meer afdoende. ‘X-Men: Apocalypse’ blijft daardoor vooral steken in eendimensionaliteit.

Daar had meer ingezeten. Het idee van een apocalyps hoeft niet alleen het einde van een wereld te betekenen, maar vooral een nieuw begin. De welhaast esoterische symboliek die de film met betrekking tot Apocalypse hanteert (piramides met gouden dekstenen, ontwapening van de Aarde en de notie van vrijheid en verlichting), wordt naarmate de film vordert totaal in de wind geslagen. Juist daar waar de oppervlakte ontstegen had kunnen worden, valt ‘X-Men: Apocalypse’ terug in makkelijke en veelal overbodige actie.

De mannen en vrouwen van de X-Men kunnen die starre verhoudingen niet verhelpen. De gebeurtenissen van ‘X-Men: Apocalypse’ spelen zich tien jaar af na die van voorganger ‘Days of Future Past’. Nieuwe mutanten als Nightcrawler, Archangel en Storm hebben het wereldtoneel betreden. De jongelingen worden keurig stuk voor stuk gepresenteerd, maar doordat de film geen afscheid kan nemen van zijn oude helden krijgt geen van hen de aandacht die ze verdienen. Personages lijken er in X-Men niet meer om te doen. De herhaling van thematiek des te meer. Na zes delen (de originele trilogie plus de drie reboot-delen) klinkt het riedeltje van anders-zijn wel heel bekend in de oren. De helden zijn tot slaaf van de plot gemaakt. Ook het optreden van publieksfavoriet Wolverine, die in een verder totaal betekenisloze scène zijn krachten mag tonen, getuigt van gemakzucht.

Gelukkig is daar nog Magneto. Hoewel zijn relatie met de X-mannen, Professor Xavier voorop, evenmin vernieuwend is, blijft hij eigenhandig tentoonspreiden dat de wereld nog zo zwart-wit niet is. Ergens halverwege ‘X-Men: Apocalypse’ wordt gegrapt dat het derde deel van een trilogie vaak de minste is. Zonder de meerduidigheid van Magneto was die ironie wrange werkelijkheid geworden.

Wouter Los

Waardering: 2

Bioscooprelease: 19 mei 2016
DVD-, blu-ray- en UHD-release: 21 september 2016