X-Men: Dark Phoenix (2019)

Regie: Simon Kinberg | 114 minuten | actie, avontuur | Acteurs: Sophie Turner, James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Nicholas Hoult, Tye Sheridan, Alexandra Shipp, Evan Peters, Kodi Smit-McPhee, Jessica Chastain, Scott Shepherd, Ato Essandoh, Brian d’Arcy James, Halston Sage, Lamar Johnson, Summer Fontana, Hannah Emily Anderson

Sec gezien hanteren de ‘X-Men’-films allen dezelfde thematiek: ook hen die anders zijn, hebben bestaansrecht. De X-mannen, de superhelden van dienst, ontlenen hun krachten aan een afwijkende genmutatie. Door het overige deel van de mensheid worden ze als gevolg met de nek aangekeken, ondanks dat ze al meerdere malen de wereld van de ondergang hebben gered. Dat komt mede doordat niet alle mutanten zo goedgezind zijn. Waarom zich conformeren aan de meerderheid, als die met speciale superkrachten ook overvleugeld kan worden?

Uiteindelijk overwint rechtschapenheid het in de films altijd van het kwaad. Als mensen, in alle verschillende vormen en gedaantes, moeten we het gezamenlijk met elkaar rooien. Het is een formule die na zes films en enkele spin-offs sleets begint te worden, ondanks dat de inhoudelijke invulling steeds net weer even anders is. Met ‘X-Men: Dark Phoenix’ adapteert de serie hetzelfde bronmateriaal als ‘X-Men: The Last Stand’, algemeen beschouwd als het zwakste deel in de reeks. Daarmee rijst de vraag of de serie nog van toegevoegde waarde is.

Dat terwijl de basispremisse van ‘X-Men: Dark Phoenix’ zo slecht nog niet is, nu het gevaar uit eigen hoek dreigt te komen. Wanneer een space shuttle kort na vertrek door een vermeende zonnevlam in in problemen komt, vliegen de X-mannen er op uit om redding te bieden. Het gevaar is echter groter dan verwacht. Als Jean Grey (Sophie Turner) tijdens de reddingsoperatie bekneld raakt, zeilt de zonnevlam recht door haar heen.

Terug op Aarde blijken haar telekinetische krachten in veelvoud te zijn toegenomen. Ze is zelfs zo sterk geworden, dat leider Charles Xavier (James McAvoy) geen controle meer over haar heeft. Haar geest dreigt onder het gewicht van haar nieuwe vermogens gecorrumpeerd te raken. Tussen angst en furie ondergaat ze de transformatie tot nieuw mens. Een strijd die, hypothetisch gezien, de broodnodige diepte en dynamiek aan de film zou moeten geven.

Dat laatste komt niet helemaal uit de verf, door toedoen van de nogal warrige omlijsting. De zonnevlam blijkt uiteindelijk helemaal geen zonnevlam te zijn, maar een kosmische levenskracht op zoek naar een gastheer om in te huizen. Een volk van buitenaarde wezens wil de kracht voor zichzelf hebben en daarbij en passant de wereld veroveren. Hoewel dit alles strak in beeld wordt gebracht, is de logica ver te zoeken.

Wat echter vooral steekt is dat Jean Grey, gepresenteerd als heldin, het overgrote deel van de film het lijdend voorwerp van haar vernieuwde krachten is. Aan het begin van de film stelt ze de vraag, via een voice-over, of de mensheid aan het lot zit vastgeketend of dat het kan uitgroeien tot meer. Die transitie, vooral in mentale zin, komt in ‘Dark Phoenix’ pas in de slotscènes op gang. Alsof de makers onmachtig zijn geweest om dieper in de vrouwelijke geest te kijken. Het omarmen van de vrouwelijkheid, want daar gaat het hier om, is daardoor een weinig organisch proces. Dat is een groot contrast met andere, recente superheldenfilms waarin vrouwen de hoofdrol spelen, zoals ‘Wonder Woman’ en ‘Captain Marvel’. Het beoogde feminisme komt daardoor slechts ten dele van de grond. Ten opzichte van zijn voorganger is ‘X-Men: Dark Phoenix’ een verbetering, maar de serie kan het er niet mee redden.

Wouter Los

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 6 juni 2019
Digital download-release: 16 september 2019
VOD-release: 30 september 2019
DVD-, blu-ray en 4K UHD-release: 2 oktober 2019