X-Men: Days of Future Past (2014)

Regie: Bryan Singer | 132 minuten | actie, avontuur, fantasie, science fiction | Acteurs: Hugh Jackman, Ian McKellen, Patrick Stewart, Michael Fassbender, James McAvoy, Jennifer Lawrence, Halle Berry, Elliot Page, Nicholas Hoult, Evan Peters, Peter Dinklage, Shawn Ashmore, Lucas Till, Booboo Stewart, Omar Sy, Bingbing Fan, Larry Day, Adam Canto, Daniel Cudmore, Evan Jonigkeit, Gregg Lowe, Josh Helman, Robert Crooks

Tijdreizen. Vaak is het een zeer makkelijke poging om nog wat van een verhaal te maken. Net als bijvoorbeeld de toevoeging van buitenaardse wezens maskeert het vooral een gebrek aan bezieling en originaliteit. Als een verhaal of personage doodloopt, zijn dit soort zijpaden gemakzuchtige Deus ex machinas. Het Marveluniversum is niet vreemd met dergelijke kunstgrepen. De komst van aliens maakt nog ontegenzeggelijk deel uit van de verhaallijnen van Thor en The Avengers, maar verder maken de schrijvers het vaak te bont. Reboots, geforceerde cross-overs en superhelden die terugkeren uit de dood. Het zijn allemaal gemakkelijk terugkerende schrijftechnieken. Niet voor niets is het bekende adagium “No one really ever dies in comics” bijkans het motto van de bekende uitgever. Ook de X-Menserie kan zich niet aan deze tendens onttrekken. Terwijl het een serie is die het bij uitstek moet hebben van goede karakteruitdiepingen. Het aankaarten van maatschappelijke thema’s als discriminatie, identiteitsvorming en antisemitisme geven de serie een gevoel van noodzaak die verder gaat dan de standaard actiecomic. Religieuze minderheden, mensen met een andere seksuele voorkeur of etnische diversiteiten – ze zijn niet wezenlijk anders dan ‘gewone’ mensen. Hetzelfde zou moeten gelden voor de mutanten van The X-Men.

Maar nu is daar ‘X-Men: Days of Future Past’. Een tijdreisverhaal waarin Wolverine wordt teruggezonden om de mutanten te behoeden voor de ondergang. In een dystopische wereld worden de X-Men uit de originele filmtrilogie in de hoek gedreven door de Sentinels, robots die als doel hebben de mutanten uit te roeien. De strijd tegen de creaties is niet te winnen. Vele mutanten hebben het leven al gelaten. Alle hoop is gevestigd op Wolverine. Zijn doel is de uitvinder van de Sentinels er van te weerhouden zijn plannen daadwerkelijk in gang te zetten. Daarbij krijgt hij de hulp van de leden van ‘X-Men: First Class’. Er ontvouwt zich een race tegen de tijd waarin het voortbestaan van alle mutanten op het spel staat.

Het toverwoord van dit soort tijdreisverhalen is continuïteit. ‘X-Men: Days of Future Past’ gaat daar op drie vlakken de mist mee in. De eerste is de continuïteit met de oorspronkelijke comicbooks. Regisseur Bryan Singer gaf eerder al aan een eigen interpretatie van het X-Menuniversum te hanteren. Vijftig jaar aan verhalen zijn daarmee gereduceerd tot een grote versimpeling waarin een hoop diepgang verdwenen is. Sommige personages zijn vrijwel afwezig, anderen spelen andermaal de hoofdrol. Bepaalde dwarsverbanden lijken volledig vergeten te zijn. Het personage van Peter Maximoff/Quicksilver, die in ‘X-Men: First Class’ een belangrijke bijrol vervult, is in de oorspronkelijke boeken de zoon van Magneto, een gegeven waar hier nergens over wordt gerept. Tenslotte is het echte Marvelgevoel tamelijk onzichtbaar. Het zijn vooral de wetten van Hollywood die zich hier laten gelden. Veel snelle actie, sentimentele muziek en talloze vertragingstechieken. Daardoor wordt ‘X-Men: Days of Future Past’ een oppervlakkige kermisattractie. De special effects zijn fraai maar nergens in dienst van het verhaal.

‘X-Men: Days of Future Past’ lijkt door de breuk met het origineel primair terug te verwijzen naar de eerdere films. Maar dat moet wel op een consistente manier gebeuren. Daarmee is het tweede gebrek aan continuïteit genoemd. Alle acteurs van de voorgaande delen komen terug. Door middel van enkele goed geplaatste speldenprikjes wordt zo nadrukkelijk de connectie met die voorgaande X-Menfilms gezocht. Maar tegelijkertijd neemt het zoveel afstand dat de andere films nooit gebeurd lijken te zijn. Dat allemaal om de zelfde personages in de spotlichten te zetten. Het is weeral Wolverine die de hoofdrol spelen mag (ter vergelijking: in de originele verhalen was het Kitty Pride die de reis terug in de tijd onderging). Ook de tweestrijd tussen professor Charles Xavier en Magneto staat wederom in het middelpunt. Daarnaast zijn er tal van nevenpersonages die vooral ter figuratie worden gebruikt. Hoewel het een leuk weerzien is met sommige van die oude en meer onbekende personages, blijft het gros ervan opvulling. De relatie tussen Hank McCoy/Beast en Mystique die in ‘X-men: First Class’ werd geïntroduceerd lijkt vergeten. Zelfs Halle Berry als Storm heeft niet meer dan twee regels dialoog. In een zeer moraliserende toespraak van Xavier wordt uiteindelijk precies dezelfde thematiek gepromoot. Meer diepgang was ook hier gewenst. Het deterministische dilemma blijft steken aan de oppervlakte. ‘X-Men: Days of Future Past’ is vooral een herhaling van zetten.

Alles wat in het verleden anders loopt, heeft invloed op de toekomst, zo luidt de eerste regel van het tijdreisverhaal. Ook hier maakt ‘X-men: Days of Future Past’ zich er wat betreft de continuïteit makkelijk van af. Verleden en toekomst blijken weinig met elkaar van doen te hebben. Uiteindelijk draait alles alleen om het voorkomen van de totstandkoming van de Sentinels. ‘X-Men: Days of Future Past’ is door zijn eenvoud een infantiele film. De tenenkrommende dialogen etaleren bar weinig niveau. De tegenstelling met het allereerste en beste deel is immens.  Dit is duidelijk een film voor 16 jaar en jonger.

‘X-Men: Days of Future Past’ ziet er absoluut niet slecht uit, maar het verhaal is verwaarloosbaar, inconsequent, repetitief en kinderlijk. In de epiloog na de eindcredits wordt alvast een voorschot geven op de volgende film. Laten we hopen dat de X-Mannen en regisseur Bryan Singer de stijgende lijn dan weer te pakken hebben.

Wouter Los

Waardering: 2

Bioscooprelease: 22 mei 2014
DVD- en blu-ray-release: 15 oktober 2014