Young Frankenstein (1974)

Regie: Mel Brooks | 106 minuten | komedie | Acteurs: Gene Wilder, Peter Boyle, Marty Feldman, Cloris Leachman, Teri Garr, Kenneth Mars, Richard Haydn, Liam Dunn, Danny Goldman

Wat doe je als je een serieuze wetenschapper bent met een grootvader die berucht is vanwege zijn krankzinnige wetenschappelijke experimenten? Je distantieert je op een uiterst felle manier van je familie om zo je eigen reputatie niet in gevaar te brengen. Zo ook Dr. Von Frankenstein. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en de eerste de beste nacht die hij in het kasteel van zijn voorouders doorbrengt, wordt hij verleid door het gedachtegoed van zijn grootvader Victor zoals opgetekend in diens dagboeken. Vervolgens wekt ook hij dode materie tot leven en ook hij raakt de macht kwijt over zijn creatie (Peter Boyle) met grote gevolgen voor iedereen.

Wat een heerlijke komedie is dit. De uitzinnige humor van Mel Brooks wordt hier mooi in evenwicht gehouden door de medewerking van Gene Wilder aan het scenario waardoor de grappen minder uit de bocht vliegen en daardoor nog hilarischer zijn dan in zijn andere films. En goed geslaagde grappen zijn er bijna teveel om op te noemen. Een van de leukste is de running gag bij het noemen van de naam van de enge huishoudster Frau Blücher (Cloris Leachman). Elke keer als iemand deze uitspreekt beginnen de paarden te steigeren en angstig te hinniken. Dit gebeurt ook als haar naam op de bovenverdieping van het kasteel wordt genoemd, ver weg van de paarden. Maar ook de grappen met de bochel van Marty Feldman en zijn vele andere idiote tics mogen er zijn.

Het acteerwerk is fenomenaal. Elke rol is tot in de kleinste details verzorgd en de timing waarmee de grappen worden uitgevoerd, is perfect. Ook al voel je de clou vaak al mijlenver aankomen, het rustig uitspelen zorgt voor veel gegiechel tijdens de aanloop, nog ver voordat de grap zelf wordt ingekopt. De onderlinge chemie is onnavolgbaar geslaagd. Het schijnt zelfs zo gezellig te zijn geweest op de set dat Mel Brooks maar bleef draaien om het samenzijn niet op te hoeven breken. Die sfeer heeft absoluut zijn weerslag op de film die niet alleen geestig is en melig, maar ook ontroerend door de gulheid waarmee men elkaar de ruimte geeft om te schitteren.

Naast alle gebruikelijke melige grappen van Mel Brooks doet de film ook op fraaie wijze recht aan de sfeer van het boek, niet alleen door de prachtige vormgeving, de betoverende muziek en de zwart/wit beelden, maar ook door de compassie voor de menselijke kanten van het monster die bij andere verfilmingen nogal eens wordt vergeten. Het theateroptreden van Gene Wilder met het monster in een muzikaal dansnummer, is geweldig. In een notendop wordt duidelijk hoeveel hij om zijn creatie geeft. Dat deze genegenheid wederzijds is, blijkt uit de inzet waarmee het monster tegemoet wil komen aan de wens van zijn schepper. Tegelijkertijd blijkt uit dit optreden ook het onvermogen van het monster om zich aan te passen aan wat sociaal aanvaardbaar is en de tragiek ervan is, dat dit buiten zijn schuld om is.

Een heerlijke, uiterste grappige komedie die een fraaie hommage is aan zijn voorgangers en aan het prachtige boek dat eraan ten grondslag ligt.

Diana Tjin-A Cheong

Waardering: 4

Bioscooprelease: 26 juni 1975