Zaatari Djinn (2016)

Regie: Catherine van Campen | 90 minuten | documentaire

In het noorden van Jordanië, vlakbij de Syrische grens, ligt het vluchtelingenkamp Zaatari. Sinds de oprichting in de zomer van 2011 is het kamp enorm gegroeid. Van een tentenkamp is het nu een stad geworden, met straatnamen, huisnummers, winkels, scholen, ziekenhuizen en een voetbalveld. Zaatari biedt onderdak aan zo’n 80.000 mensen. Velen van hen zijn kinderen. Nederlandse filmmaker Catherine van Campen (1970) richtte de lens op een select, maar divers groepje kinderen, die in Zaatari een nieuwe leven op moesten bouwen. Dat doet zij op een gestileerde, poëtische manier.

‘Zaatari Djinn’ dankt haar naam aan een geheimzinnig meisje dat vanaf het dak van een container haar wereld bekijkt. Op de eerste draaidag al viel deze Nour de filmcrew op, toen zij op haar beurt de filmmakers aan het filmen was met haar telefoon. Een Djinn is een bovennatuurlijk onzichtbaar wezen, die zowel goede als kwade eigenschappen kan hebben. Nour heeft het dankzij haar nieuwsgierigheid en aanwezigheid geschopt tot muze van de filmmakers.

De vier kinderen die Van Campen drie jaar lang gevolgd heeft, zijn erg verschillend. Niet alleen qua leeftijd, maar ook qua achtergrond en toekomstmogelijkheden. Het eerste meisje dat we leren kennen is de in Damascus geboren Fatma, die heerlijk aan het puberen is, maar die ook erg eenzaam is. Haar beste – en hoogstwaarschijnlijk enige – vriend, een haan, is door haar vader geslacht, en ze is dolblij wanneer ze een nieuwe dierenvriend krijgt.


Het tweede kind met wie we kennis maken is Ferras, die de door zijn vader gemaakte snoepjes (‘raga”) verkoopt in het kamp. Ferras kan niet goed opschieten met de tweede vrouw van zijn moeder. Hoewel we niet echt hoogte krijgen van de jongen, is wel duidelijk dat zijn leven haaks staat op dat van de twee jaar jongere Hammoudi, die we voor het eerst zien als hij met zijn moeder een fiets mag uitzoeken. De familie van Hammoudi was altijd al rijk, en ook in Zaatari hebben zij hun welvaartsniveau lange tijd weten vast te houden. Maar naarmate ‘Zaatari Djinn’ vordert, zie je dat ook Hammoudi’s ouders met moeite de eindjes aan elkaar kunnen knopen.

De Syrische Maryam krijgt in Zaatari mogelijkheden om zich te ontwikkelen waar ze in haar thuisland niet van gedroomd had. Buiten haar school probeert ze zoveel mogelijk bij te leren. Ze ontdekt dat ze dol is op theater en geniet met volle teugen van haar rol in een Shakespeare-toneelstuk. Dat haar ouders daar niet blij mee zijn, dat zorgt natuurlijk voor frictie.

Wat het meest bijblijft van ‘Zaatari Djinn’ is de visuele stijl. Van Campen koos voor veel close-ups en serene, abstracte beelden, waardoor de verhalen van de kinderen eigenlijk op de achtergrond verdwijnen. Er is niet altijd een duidelijk begin en einde aan een scène, zodat je soms midden in een dialoog valt. Dat schept een afstand tussen de kinderen en het publiek, die door de fraaie beeldtaal niet wordt opgeheven, maar juist versterkt. Dat is niet heel problematisch, maar wel een beetje jammer, omdat het onderwerp juist zo origineel is: hoe ziet het dagelijks leven van een kind in een vluchtelingenkamp er uit? Het geeft de kijker ook een beetje het idee dat de beelden gekleurd zijn door de blik van de filmmaker. Net wat meer informatie tijdens de film – en niet er na (door het lezen van de teksten op de website van de film bijvoorbeeld), zou welkom zijn geweest.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 2 maart 2017
On demand release (via Picl): 2 maart 2017