Zeca, portret van een vaqueiro (1971)

Regie: George Sluizer | 19 minuten | documentaire

Zeca is een veertigjarige ‘vaqueiro’, een cowboy in het noordoosten van Brazilië. Hij heeft zeven kinderen en leeft op het landgoed op zijn baas, een erudiet en rijk man die goed (genoeg) zorgt voor zijn medewerkers – voor zover wij dat kunnen beoordelen – en die zowel respect krijgt als geeft. Zeca zelf is gelukkig in zijn dagelijkse bezigheden. Hij kent niet veel anders dan zijn werk als vaqueiro, maar hij zou ook niet anders willen, suggereert de voice-over.

De korte docu ‘Zeca’ is een van de ‘voorstudies’ zoals George Sluizer het noemt, voor de speelfilms die hij zou gaan maken in Brazilië, zoals ‘João en het mes’ en ‘Het Stenen Vlot’. Hij wilde erachter komen hoe een vaqueiro leeft, wat hij doet en de sfeer proeven van zijn dagelijkse realiteit.

Dit lukt behoorlijk in ‘Zeca’. Hoewel krap 20 minuten niet genoeg tijd is voor een diepgravend portret, krijg je als kijker toch een oprecht en authentiek aanvoelend inkijkje in een andere cultuur en een – voor ons – toch grotendeels onbekende ‘tak van sport’. Dit is geen John Wayne- of Sergio Leone-western, maar gewoon de, meestal behoorlijk onromantische, realiteit. We zien hoe koeien gevloerd, gecastreerd, gebrandmerkt en gevild worden, van dichtbij en zonder verdoving. Knappe jongen die niet minstens even moet slikken of met zijn ogen moet knipperen bij het kijken van deze scènes.

Maar de voice-over oordeelt niet, en de camera registreert alleen maar. We moeten niet naïef of hypocriet zijn, zou je zelfs kunnen concluderen door het uitblijven van commentaar – en zo is het uitblijven van een waardeoordeel eigenlijk toch ook weer een waardeoordeel – dit is gewoon wat er gedaan moet worden om deze sector – waar één miljoen van de anderhalf miljoen inwoners in de regio van afhankelijk zijn – draaiende te houden.

Er is ook geen plek voor emotie of rebellie. De wereld van Zeca is er een van een duidelijke hiërarchie, die iedereen accepteert – ook in zijn gezin, waar de vrouwen (waaronder zijn dochters) in de keuken eten, en de jongens in de woon/eetkamer (maar waarbij alleen de oudere jongens aan tafel mogen zítten, de rest staat).

Zoals de voice-over concludeert: in de wereld van Zeca kent iedereen zijn eigen plek; voor Zeca is dat de zadel van zijn paard. Dat laatste lijkt ook echt te kloppen, niet alleen vanuit noodzaak overigens. Zeca lijkt ook niet anders te willen. Zo schijnt het temmen van jonge paarden met zijn maten – op het landgoed van zijn baas (waar hij ook woont) – hem meer voldoening te geven dan een trip naar de stad.

Of dit zo is omdat Zeca niet echt goed weet wat er zicht buiten zijn grenzen afspeelt, het niet wil weten, of oprecht niets anders zou willen, is moeilijk te zeggen, en ergens is dit ook overbodige informatie (en waarschijnlijk ook een teken van Westerse neerbuigendheid). Zeca is op zijn plek en gelukkig als vaqueiro. Meer hoeven we niet te weten.

Hoe dan ook biedt ‘Zeca’ een kort, maar wel degelijk fascinerend portret van een interessant individu en een voor ons onbekende levensstijl.

Bart Rietvink

Waardering: 3

DVD-release: 1 februari 2019 (exclusief bij de Volkskrant)
DVD-release: 23 april 2019