ZEF: The Story of Die Antwoord (2024)

Regie: Jon Day | 90 minuten | documentaire, muziek | Met: Sixteen Jones, Ninja, Yo-Landi Visser

De documentaire ‘ZEF: The Story of Die Antwoord’ is net zo indringend als de videoclips van Die Antwoord, een muziekgroep uit het Zuid-Afrikaanse Kaapstad die sinds 2010 enorme bekendheid vergaarde. Voor wie ze niet kent: hun muziek en uitstraling is grimmig, horror-achtig, donker en choquerend. Zo ook deze documentaire. In eerste instantie geven ze een vrij gestoorde indruk, alsof ze gek zijn, drugs doen, en meer niet. Afstotende scènes en beelden van videoclips laten de kijker walgen. Maar toch, of misschien wel juíst daardoor, blijft het ook aantrekken. Het blijft interesseren, je wil steeds meer weten en het laat je niet meer los. Het is niet een informatieve documentaire zoals je die verwacht, maar het laat je dicht in hun wereld komen en de grimmigheid begrijpen en waarderen.

‘My government name is Waddy Jones’, zegt Ninja, een van de hoofdartiesten van Die Antwoord, in een jaren 70-achtige setting, in een brave beige bloes met behang op de achtergrond dat in het huis van je oma zou kunnen hangen. Ook heeft hij twee tattoos op zijn gezicht, een lange baard en twee vlechtjes in zijn haar. Met de wisselende achtergronden, kledingstukken, make-up en haarstijlen is er geen touw aan vast te knopen en al je verwachtingen en vooroordelen worden constant overhoop gegooid. Daarom blijf je kijken.

Het verhaal van ‘ZEF: The Story of Die Antwoord’ wordt verteld door dochter Sixteen Jones en artiesten Yo-Landi en Ninja. Ze vertellen over hun ontmoeting, hun muzikale verbinding, hun liefde en terwijl ze dit vertellen lopen er naaktratten over de tafel alsof dat de normaalste zaak van de wereld is. Ze laten de kijker heel dichtbij komen met beelden van de geboorte van Sixteen en verhalen over hun leven in armoede.

Langzaam, net als hun clips en concerten, bouwt de documentaire op. Met goede tempowisselingen en verrassende wendingen neemt de spanning toe. Ninja vertelt over zijn overgang naar de ZEF-stijl – white ghetto style – om Yo-Landi te verleiden, wat leidde tot het begin van Die Antwoord.

‘What does that mean?’
‘The answer.’
‘To what?’
‘Whatever, man, fuck.’

Met veel openheid vertellen ze over hun periodes van onzekerheid en hard werken, onwetend of iemand hun muziek zou gaan luisteren. Waar velen Ninja en Yo-Landi als gekken afschilderen, wordt duidelijk dat het gaat om twee hele sympathieke mensen uit een moeilijke omgeving. De kijker komt niet alleen maar meer over de band te weten, maar ook over Kaapstad en Zuid-Afrika. Ze houden van het land, maar laten de moeilijke en schurende kanten van het land zien. ‘The music and art we make, is a reflection on the tension we feel around us.’ Langzaam krijgt de kijker inzicht in de grimmige, horror-achtige wereld die Die Antwoord overbrengt. Het gaat dieper dan alleen maar choqueren, het is een weerspiegeling van hun leefwereld. Het is kunst. Met de ZEF-stijl – je moet deze documentaire kijken om beter te begrijpen wat het inhoudt – omarmen ze de moeilijkheden, het outsiders-zijn, het misfit-zijn, het freak-zijn. Ze nemen iets wat in veel ogen lelijk, raar, vies en afstotend is en eisen het op met stijl.

In deze documentaire leer je niet slechts twee interessante mensen kennen, maar een land, een cultuur en een hele nieuwe kunstvorm waarvan je aanvankelijk niet zou verwachten dat je het als kunst zou kunnen zien. Net als hun videoclips, muziek en optredens, trekt deze documentaire je in een verhaal en hoe dieper je geraakt, hoe moeilijker je er nog uit kan. Met gebruik van beelden en muziek zetten ze echt een krachtige sfeer neer. Het schuurt, maar ontroert. Het laat walgen, maar ook begrijpen. Het is kunst.

Sacha Bergsma

Waardering: 4,5