Zero Dark Thirty (2012)

Regie: Kathryn Bigelow | 149 minuten | drama, geschiedenis, thriller | Acteurs: Jessica Chastain, Jeremy Strong, Mark Strong, Chris Pratt, Mark Duplass, James Gandolfini, Joel Edgerton, Taylor Kinney, Jason Clarke, Reda Kateb, Kyle Chandler, Jennifer Ehle, Harold Perrineau, J.J. Kandel, Fares Fares, Henry Garrett, Navdeep Singh, Davind Menkin, Scott Adkins, Julian Lewis Jones, Christian Contreras, Lauren Shaw, Jessica Collins, Fredric Lehne, Tushaar Mehra, Daniel Lapaine, Stephen Dillane, John Schwab, John Barrowman, Jeff Mash, Phil Somerville, Siaosi Fonua, Mike Colter, Frank Grillo, Aron Eastwood

Ruim voor iemand ook maar een glimp van de film had opgevangen, was ‘Zero Dark Thirty’ (2012) van Kathryn Bigelow al hét gesprek van de dag. Half politiek Amerika viel over de omstreden martelscènes in de film over de jacht op Osama Bin Laden, die de mythe zouden versterken dat folteringen een doeltreffend en dus geoorloofd middel zijn om verdachten mee onder druk te zetten. Bigelow verdedigde zichzelf en haar film kranig door te onderstrepen dat de martelpraktijken nu eenmaal deel uitmaken van het verhaal dat ze wilde vertellen. Maar volgens de regisseur wil de film niet suggereren dat Bin Laden niet zou zijn gevonden zónder het gebruik van foltertechnieken als waterboarding. “Dat is een foute interpretatie. Iedereen weet dat martelingen deel uitmaakten van de klopjacht, zeker gedurende de eerste jaren. Dat betekent echter niet dat ze direct leidden tot de schuilplaats van Bin Laden.” De film toont volgens Bigelow het complete arsenaal aan methoden die in de tien jaar dat de jacht op de leider van Al Qaeda duurde, werden toegepast. Intelligent speurwerk was volgens haar uiteindelijk de sleutel tot succes en dat is dan ook wat we terug zien in ‘Zero Dark Thirty’, waarin volgens Bigelow wordt toegewerkt naar de complexe operatie die uiteindelijk zorgde voor gerechtigheid.

Realistisch, confronterend en bikkelhard, zo is ‘Zero Dark Thirty’. De film komt direct al in de openingsscènes bij je binnen. Het scherm gaat op zwart en we horen telefoonopnamen van mensen die zich 11 september 2001 in de Twin Towers bevonden. Rillingen lopen over je rug zodra je beseft dat dit mensen zijn die het later niet meer konden navertellen. De eerste beelden zijn niet minder heftig, want we maken een sprong in de tijd en belanden – zo’n twee jaar later – in een grimmige geheime martelkamer in Afghanistan, waar we getuige zijn van de gruwelijke foltering van een terrorismeverdachte. Net als wij lijkt ook de jonge CIA-agente Maya (Jessica Chastain), die van een afstandje meekijkt, nog niet eerder getuige te zijn geweest van waterboarding, opsluiting en andere vormen van marteling. Ze is meer het type van scherpe ondervragingen, al verhardt ook zij met de dag en kijkt ze al snel nergens meer van op omdat ze zich nu eenmaal heeft vastgebeten in haar taak sporen te vinden die leiden naar de schuilplaats van Osama Bin Laden. Tijdens een van haar ondervragingen stuit ze op de naam Abu Achmed en ze is er zeker van dat die naam haar verder kan helpen. Maar dan moet ze eerst haar superieuren zo ver zien te krijgen om volledig met haar mee te werken en die laten zich niet zo gemakkelijk overtuigen. Zij willen nu eenmaal snel resultaat zien.

Toen Bigelow samen met scenarioschrijver Mark Boal – met wie ze tevens het veelvuldig bekroonde ‘The Hurt Locker’ (2009) maakte – werkte aan het script van ‘Zero Dark Thirty’, was de klopjacht op Osama Bin Laden nog in volle gang. Nadat op 2 mei 2011 bekend werd gemaakt dat de terroristenleider inmiddels gepakt, gedood en geïdentificeerd was, werd de tweede helft van de film drastisch herschreven. Dat heeft geresulteerd in een ongelooflijk spannend laatste half uur, waarin je als het ware zelf meemaakt hoe geschiedenis wordt geschreven. Het is heel knap dat Bigelow en Boal een gebeurtenis waarvan de afloop bij iedereen al bekend is, zo spannend weten te brengen. Samen met de openingsscènes, die zo heftig zijn dat je bijna niet wilt kijken, vormt het slotakkoord het hoogtepunt van deze bijna drie uur durende film, die heen en weer slingert tussen diverse genres (documentaire, drama, thriller en actie). Wie ‘The Hurt Locker’ gezien heeft, herkent de rauwe, beklemmende, documentaire filmstijl van Bigelow, wat het realistische karakter van de film nog maar eens onderstreept. 

Klein minpuntje van ‘Zero Dark Thirty’ is dat de kop en de staart van de film zo intens zijn, dat het middendeel er een beetje bleekjes bij afsteekt. Dat wordt echter grotendeels gecompenseerd door hoofdrolspeelster Jessica Chastain, die een niet al te sterk uitgewerkt personage toch voldoende overtuigingskracht en karakter weet mee te geven om ons te kunnen blijven boeien. De Golden Globe heeft ze al op zak en de Oscar zou ze ook zomaar eens kunnen winnen. Ben je een beetje geïnteresseerd in de wereldpolitiek, dan is ‘Zero Dark Thirty’ absoluut verplichte kost.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 24 januari 2013
VOD-release: 4 juni 2013
DVD- en blu-ray-release: 4 juni 2013