Zie mij doen (2018)
Regie: Klara van Es | 85 minuten | documentaire
‘Zie mij doen’ is een prachtige, in zwart-wit geschoten documentaire van de Belgische regisseuse Klara van Es. Drie jaar lang was zij één dag in de week vrijwilliger bij een tehuis voor mentaal en fysiek gehandicapten, Monnikenheide. In het laatste jaar besluit ze zes personen te gaan volgen met de camera: Jessica, Mathias, Nadine, Quan, Sam en Sofie. En wat blijkt? De mensen met de zogenaamde beperkingen blijken helemaal niet zo ‘beperkt’ te zijn. Het is maar hoe je naar ze kijkt, of je er tijd en moeite in wil steken. Want, zo laat Jessica weten: “Ik voel dat ze naar me kijken. Kijken mag wel, maar staren? Nee, dat heb ik liever niet. Maar ja, dan kijk ik gewoon terug.” In de documentaire leren we ook hoe de bewoners naar zichzelf kijken, ze zijn zich zeer bewust van wat ze wel en niet allemaal kunnen. Zoals Quan die mentaal goed op orde is, maar fysiek beperkt, dus overal bij moet worden geholpen. Hij baalt en is een beetje verdrietig omdat hij ‘weer niet met zijn familie mee kan naar China rond de Kerst’. Maar, aan de andere kant snapt hij het ook wel. ‘Dan stort ik me maar op andere leuke dingen’. Zoals lekker mee blèren op een festival waar Belgische bands optreden. Want dat is de andere kant; hij is niet bang, juist een durver.
Jessica is mentaal zeer gevat, maar ze merkt dat haar lichaam haar steeds meer in de steek laat. Zo is het paardrijden, wat ze graag doet, steeds meer een opgave. Maar ze komt ook met een wijsheid: “Ik heb weleens zogenaamd normale moeders gezien met hun kinderen. Nou, die hadden beter een andere keuze kunnen maken, want voor het moederschap waren ze niet geschikt. Ik weet tenminste dat het een moeilijke zaak zou worden, dus begin ik er maar niet aan.” Geen speld tussen te krijgen. Ze houden ons dus ook een spiegel voor.
Of Nadine, dementerend en geboren met het Down-syndroom. Zij praat in staccato: “Voorbij. Finito.” Of: “Nee. Niet zwemmen.” Als Renate (haar zus?), waar ze vaak naar vraagt, op bezoek komt, fleurt ze helemaal op.
De basisemoties blij, bang, boos, bedroefd worden ook regelmatig besproken met de bewoners van het zorgcentrum. Gespreksleider van dit kringgesprek, Ben, weet de emoties rustig in goede banen te leiden. Als hij bijvoorbeeld aan bewoonster Dominique vraagt hoe het met haar gaat, krijgt hij het volgende antwoord: “In mijn hoofd en hart is alles goed.” Ja, laat het spontaan uiten van emoties, ongefilterd, maar aan de bewoners van Monnikenheide over.
Sofie is het zwaarste geval. Volkomen opgesloten in haar eigen wereld. Zij uit zich met mimiek. Maar ook hier, respect voor hoe de verzorgers (‘opvoeders’) zelfs met haar op een normale, no-nonsense manier omgaan. En vrolijke Frans DJ Sam, die kalm wordt van de muziekjes van André Rieu (en dat vier keer achter elkaar draait): “Alles zakt dan naar beneden.” Op zijn werk is hij ook een gangmaker. “Zo, de sleutels van mijn BMW.” Even later zien we hem op de fiets stappen… Verder maken we kennis met de schuchtere Mathias, een autistische jongen, die alle verjaardagen van iedereen in zijn nabije omgeving zo op weet te lepelen.
Ook over de liefde wordt gepraat. Jessica heeft geen vriend, maar ze hoopt wel ‘dat genoeg mensen haar graag mogen.’ Ja, ‘Zie mij doen’ bevat veel van dit soort slikmomenten, waar we even met onze neus op de feiten worden gedrukt. Niet voor niets sleepte de documentaire tijdens Docville in Leuven in maart 2018 de juryprijs voor Beste Belgische documentaire in de wacht.
We zien bewoners bij verschillende activiteiten: bij de manicure, tijdens de gymles, op een disco-avond, tijdens paardrijles, in de kunstklas, tijdens klusjes op het land en in de gezamenlijke ruimte. Diep verstandelijk beperkt tot licht mentaal beperkt. Allemaal laten ze ons op hun eigen wijze hun emoties zien. Jessica vat het voor ons nog heel even samen: “Wij hebben evenveel recht om deel te nemen aan de samenleving.” Gelijk heeft ze. Kijk deze betoverend mooie, verstilde documentaire. Goed voor een reality-check. Hierna kijk je hopelijk anders aan tegen verstandelijk beperkten. Kijken dus, maar niet staren!
Ruud Stift
Waardering: 5
Bioscooprelease: 11 oktober 2018
DVD-release: 16 oktober 2018