FTA (1972)

Regie: Francine Parker | 90 minuten | documentaire | Met: Jane Fonda, Donald Sutherland, Michael Alaimo, Peter Boyle, Len Chandler, Pamela Donegan, Steve Jaffe, Rita Martinson, Paul Mooney, Holly Near, Yale Zimmerman

Toen de film, een registratie van de ‘FTA’-protesttour langs verschillende legerbases in 1971 en 1972, in de Verenigde Staten volle zalen trok, werd hij binnen een week, om onduidelijke redenen, uit de bioscopen verbannen om nooit meer terug te keren. Later werkte ook Jane Fonda een heruitgave van de documentaire tegen, maar in 2007 heeft de film de bioscopen toch weer bereikt.

De protestbeweging tegen de oorlog in Vietnam was in volle gang en het daaruit voortkomende tournee onder leiding van Jane Fonda en Donald Sutherland, biedt – letterlijk en figuurlijk – een podium aan deze sentimenten. FTA staat bij de tour enerzijds ironisch voor Free the Army, maar anderzijds wordt duidelijk verwezen naar het veelgehoorde Fuck the Army, weer een verwijzing met knipoog naar de slagzin Fun, Travel and Adventure, die door het leger gebruikt werd.

De documentaire bestaat uit verschillende aspecten, die elkaar mooi aanvullen, maar niet altijd even goed in verhouding zijn. We zien enerzijds de tour zelf, waarin de FTA’ers nummers ten gehore brengen en kritische en geestige sketches vertonen. Dit beeldmateriaal is bijzonder, al was het maar om de sterren van toen op natuurlijke wijze hun podiumkunsten te zien vertonen. De liedjes zijn niet altijd even professioneel uitgevoerd, maar mooi is wel dat de film ieders aanbod in beeld brengt. Zowel de swingende nummers van Len Chandler als het ontroerende optreden van een blozende soldaat die zelf ook een protestlied heeft geschreven.

Het is bijzonder te zien dat een film uit 1972 nog zo rustig de tijd neemt om bijna aselectief te werk te gaan, iedereen aan bod te laten komen en overal genoeg sprekers te laten horen. Dit is wel meteen het grootste struikelpunt van de film: het duurt allemaal net te lang. Naast de uitgebreide registratie van de shows, komen oneindig veel militairen aan het woord, die zelf ook steeds meer twijfelen aan het nut van de oorlog. De tour trekt langs de Amerikaanse westkust verder naar legerbases op onder meer Hawaï, Japan en de Filippijnen. Terloops worden ook andere kwesties, zoals discriminatie (zowel met betrekking tot huidskleur als geslacht) binnen het leger en algemener, binnen de Amerikaanse samenleving, aangekaart, maar soms wil de film te veel. De gesprekken met de ‘gewonen’ soldaten zijn zeer de moeite waard, maar dan zijn er ook nog eindeloze persconferenties en schijnbaar willekeurige momenten op straat te zien. Dit alles draagt wel bij aan een prachtige weergave van de tijdsgeest, ook doordát er zoveel mensen in beeld komen. Veel tegengeluiden krijgen we niet te zien, behalve een verdwaalde militair die niets moet hebben van de hele protesttour, maar dat is de film te vergeven. Ouderwets en eerlijk, inhoudelijk protest van zowel doorsnee mannen en vrouwen als de sterren uit de FTA-groep is waar de film om draait en wat uiteindelijk ook de meeste indruk maakt.

Ruby Sanders