Cet obscur objet du désir (1977)

Regie : Luis Buñuel | 103 minuten | drama | Acteurs: Fernando Rey, Carole Bouquet, Ángela Molina, Julien Bertheau, André Weber, Milena Vukotic, María Asquerino, Ellen Bahl, Valerie Blanco, Auguste Carrière, Jacques Debary, Antonio Duque, André Lacombe, Lita Lluch-Peiro, Annie Monange

‘Cet obscur objet du désir’ is de laatste speelfilm van Luis Buñuel, die zes jaar later overleed. Het is een Franstalige film van een Spaanstalige regisseur, zoals er vele zijn in zijn indrukwekkende oeuvre. Dat de regisseur Spaans is valt vooral terug te zien in het temperament van de hoofdfiguren.

De film is een raamvertelling. De trein, van Parijs naar Madrid, is het startpunt van het verhaal over een man die hartstochtelijk verliefd, of bezeten, is van een veel jongere vrouw, die zijn geduld enorm op de proef stelt, of zoals sommigen zouden zeggen: die hem aan het lijntje houdt. In de trein ontspint zich zijn geschiedenis en het is een beetje de vraag waarom Buñuel voor deze vorm heeft gekozen. Vanwege zijn filmische oorsprong, ben je namelijk geneigd hierin een bepaalde symboliek te zien. Wellicht gaat het over nieuwe rondes, nieuwe kansen, of de zoektocht naar geluk? En waarom die zelfverzekerde lilliputter als psycholoog? Puur toeval, of ook een betekenis?

Wie meer van Buñuel heeft gezien en over hem heeft gehoord en gelezen, kent zijn achtergrond als avant-gardistische, surrealistische filmer. Het surrealisme, dat zich kenmerkte door zeer realistische beelden in een dromerige, vaak onsamenhangende context heeft ook zijn toegankelijkere werk zeer beïnvloed en is terug te vonden in beeldsymboliek die de verhalen lardeert. ‘Cet obscur objet du désir’, staat er bol van. Wat de betekenissen precies zijn, daarover is heel wat geschreven, Buñuel zal er hartelijk om hebben gelachen, want hoewel de symboliek er wel degelijk in zit, wil het de fantasie van critici en ‘kenners’ nogal eens op hol doen slaan.

Het spel van de twee geliefden speelt zich af in een decor van terroristische aanslagen. Buñuel, een kind van zijn tijd, was niet vies van een revolutionaire houding, zoals het een avant-gardist betaamt en keurde terrorisme niet af. De aanslagen en overvallen in de film dienen echter een ander doel, ze lijken namelijk parallel te lopen met de relatie van de twee hoofdfiguren. Een relatie die nogal extreem en explosief te noemen is, waarbij een ontploffing op de loer ligt en uiteindelijk evident is.

Wat doe je overigens als je film al half opgenomen is en je raakt je hoofdactrice kwijt, om wat voor reden dan ook? Dan maak je de film af met een andere. Ook over dit gegeven, dat de hoofdrol gespeeld wordt door twee actrices en wat daarvan de diepere betekenis is, is veel gespeculeerd. Buñuel zelf verklaarde (en als je de film goed bekijkt wordt dit duidelijk bevestigd) dat dit zonder voorbedachte rade en eigenlijk zonder dramatische betekenis is. Het kwam door omstandigheden en aangezien een van oorsprong surrealistische regisseur niet vies is van experimenten werd er niet moeilijk over gedaan. En gek genoeg, het is even wennen, maar het kan best. Of er dan onbedoeld of toevallig, of als speling van het lot toch nog diepere onderlagen in zitten hierdoor, mag elke kijker voor zichzelf invullen. Een belangrijk kenmerk van waarachtige kunst, nietwaar?

‘Cet obscur objet du désir’ is een mooi afscheid van een belangrijke filmer.

Arjen Dijkstra

Waardering: 4

Bioscooprelease: 9 maart 1978