Exit (2013)

Regie: Boris Paval Conen | 90 minuten | drama | Acteurs: Emmanuel Ohene Boafo, Romijn Conen, Werner Kolf, Goua Robert Grovogui, Adam Kissequel, Tony Bola-Audu, Hubert Fermin, Juda Goslinga, Sara De Bosschere

In ‘Exit’, een van de Telefilms lichting 2013, reconstrueert Boris Paval Conen (‘First Mission’, “De geheimen van Barslet”) de onthutsende gebeurtenissen tijdens een nacht waarin een uitzetting van vijf uitgeprocedeerde Guineese asielzoekers volkomen uit de hand liep. Conen schreef het scenario, dat hij baseerde op waargebeurde feiten (die hem dankzij broer, en tevens een van de hoofdrolspelers, Romijn Conen onder ogen kwamen) en nam ook de regie voor zijn rekening.

‘Exit’ draait om de Guineese Amadou (Emmanuel Ohene Boafo), die als kind uit zijn thuisland Guinee is gevlucht voor de rebellen. Hij komt in Nederland terecht en vertelt, met behulp van een tolk Frans-Nederlands, aan de ambtenaar die zijn dossier in behandeling heeft wat hem in het oorlogsgebied is overkomen. De intelligente jongen lijkt zijn plek al gauw gevonden te hebben: de nieuwe start, waar hij zo op hoopte en die hij zo nodig had, is snel gemaakt. Amadou gaat naar school, leert vloeiend Nederlands spreken en kiest voor een opleiding in de verpleging. Hij is bijna afgestudeerd als besloten wordt dat hij uitgeprocedeerd is. Hij moet terug naar zijn geboorteland.

Vlak voor hij in de gevangenisbus gezet wordt, ziet hij wie de leiding heeft over de uitzetting. Het is Arjen van Es, diezelfde ambtenaar aan wie hij zoveel jaren geleden zijn verhaal deed. Van Es heeft zich inmiddels opgewerkt tot Senior regievoerder IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) en omdat dit zijn eerste overheidsvlucht op Guinee is, is hij vastbesloten om het tot een succesvol einde te brengen. Wanneer er een wisseling plaatsvindt in de bezetting van het busje, ziet de DV&O (Dienst Vervoer en Ondersteuning) geen andere oplossing dan het bij elkaar zetten van vijf Guineeërs (naast Amadou: Saidu, Ibrahim, Tamba en Sulleman). Dat zal toch geen problemen opleveren.. Maar dan hebben ze geen rekening gehouden met de wanhopige pas vader geworden Sulleman (Goua Robert Grovogui), die gedwongen wordt zijn vrouw en kind achter te laten in het asielzoekerscentrum. Terwijl hij vanuit het minuscule raampje een andere asielzoeker gadeslaat die al tegenstribbelend in het vliegtuig wordt gezet, vormt zich een spontaan plan. “Híj is alleen. Wíj zijn met zijn vijven. We kunnen ze wel aan!”

En inderdaad komt het groepje heel erg ver. De heren bieden flink weerstand en brengen medewerkers van de Marechaussee, de IND en de DV&O tot wanhoop. Het resulteert in ijzingwekkende scènes, waarin nooit zeker is wat de uitkomst wordt. De sfeer van ‘Exit’ is grimmig. Omdat de personages zo goed worden uitgediept, besef je dat er van alles mogelijk is. Een foute inschatting is zo gemaakt en voor iedereen staat er iets anders op het spel. Hun baan, hun reputatie, hun leven… ‘Exit’ toont op gruwelijke wijze dat de uitzetting voor de één niet meer dan een routineklus is (“Hoe zit het met de lunchpakketten? De vorige keer waren er te weinig namelijk”, laat het knap geschreven scenario Juda Goslinga zeggen) en voor de ander een zaak van leven of dood (“Als ik in de gevangenis in Guinee terechtkomt, word ik vermoord”). Die tegenstelling komt hard aan in de uitstekend gefilmde, benauwende scènes. Dat bijna de hele film zich afspeelt in cel 8, of in de omgeving er om heen, maakt het extra spannend. Ook sterk is de politieke lading die aan het verhaal gegeven is. Omdat België in tegenstelling tot Nederland een uitleveringsverdrag heeft met Guinee, moeten de Nederlandse autoriteiten wel met hen samenwerken. Onze Zuiderburen in de film worden vertegenwoordigd door één dame, die bijna minachtend neerkijkt op ‘onze’ amateuristische aanpak. Prima rol overigens van Sara De Bosschere.

‘Exit’ biedt niet alleen een adembenemend verhaal, maar ook een schrijnende inkijk in het Nederlandse terugkeerbeleid. Dat daar van alles aan schort, mag duidelijk zijn. En als je al geen brok in je keel had tijdens het ontroerende ‘Strijdlied’ (van Han Otten, de componist van de film) waar ‘Exit’ mee eindigt, dan zijn de laatste zeven woorden in beeld voldoende om je tot tranen te roeren. Een film van betekenis.

Monica Meijer

‘Exit’ wordt zaterdag 23 maart 2013 om 20:20 uur uitgezonden op Nederland 2. Daarnaast wordt ‘Exit’ vertoond tijdens het Movies that Matter Film Festival (21-27 maart 2013) in Den Haag.