Gitmo – The New Rules of War (2005)

Regie: Tarik Saleh, Erik Gandini | 78 minuten | documentaire

Oude namen hebben na 9/11 een nieuwe betekenis gekregen. Zo is het Cubaanse Guantanamo Bay (Gitmo) in de laatste jaren een duister begrip geworden. Gitmo is een plaats waar terreurverdachten worden vastgehouden en verhoord. Maar meer nog dan een gevangenis is Gitmo bekend vanwege de geruchten die er al jaren over gaan. Er zouden martelpraktijken plaatsvinden die te vergelijken zijn met die in de Irakese Abu Ghraib gevangenis. Maar wat is daarvan waar en hoe kom je daar achter?

De Zweedse regisseurs Saleh en Gandini probeerden het gewoon met een telefoontje naar het Amerikaanse leger. Tot hun grote verbazing werd hun verzoek ingewilligd en konden zij Gitmo bezoeken. Maar vanaf de landing is het duidelijk dat de Amerikanen niets willen laten zien, behalve dan de nieuwe McDonald’s en de golfcourse. Interviews worden alleen onder de strengste voorwaarden gegeven en komen niet verder dan nietszeggende praatjes. Hierbij maken de Amerikanen gebruik van een compleet nieuwe terminologie (waarvan het prachtige ‘unlawful combattant’ het mooiste voorbeeld is) om de praktijken op Gitmo te rechtvaardigen.

Bij thuiskomst gingen de twee Zweden dan maar zelf op zoek naar antwoorden. Ze interviewden ex-gevangenen en voormalige Amerikaanse bevelhebbers. Hoewel niemand het achterste van zijn tong laat zien, zegt een blik in de ogen van een gewezen gevangene voldoende. De verhalen die uiteindelijk wel boven tafel komen, wijzen op diverse vormen van marteling. Van het blootstellen aan de muziek van Fleetwood Mac tot het gebruikmaken van de fobieën van gevangenen om informatie los te krijgen. En seks als pressiemiddel is ook al geen uitzondering.

‘Gitmo – The New Rules of War’ vertelt het verhaal van een wereld waarin mensenrechten steeds minder te betekenen lijken te hebben. Een wereld ook waarin transparantie een ruim begrip is. Pas na verloop van tijd begrijpt de kijker dat de Zweedse documentairemakers op hun beurt zijn gebruikt. We horen Donald Rumsfeld zeggen dat er op Guantanamo Bay niets geheimzinnigs gebeurt. En dan verwijst hij naar het feit dat er horden journalisten de basis hebben bezocht. Op zich een terechte constatering, en dat is nu juist het uitgekookte eraan.

Henny Wouters