Het Duitse archief presenteert: Triumph und Tragödie der Wilhelm Gustloff – Triumph und Tragödie der Wilhelm Gustloff (2008)
Regie: Karl Höffkes | 80 minuten | documentaire
In de documentaire ‘Triumph und Tragödie der Wilhelm Gustloff’ wordt aan de hand van oud beeldmateriaal, foto’s en interviews een reconstructie gemaakt over de ramp die het Duitse schip de Wilhelm Gustloff in 1945 trof. Het verhaal van dit schip is veel minder bekend dan die van de Titanic maar kostte wel aan zes keer zoveel mensen het leven.
De documentaire gaat niet alleen over de torpedoaanval op de Wilhelm Gustloff maar ook de gloriejaren van het als oorspronkelijk bedoelde cruiseschip. Het schip werd gebouwd voor ‘Kraft durch Freude’ (KdF), een door de overheid beheerde organisatie in Nazi-Duitsland die goede arbeidsprestaties beloonde met uitstapjes en vakanties. Zo maakte de Wilhem Gustloff in de zomer tochten naar de Noorse fjorden en in de winter naar Italië. Hiervan worden prachtige beelden getoond, maar ook van een bezoek dat het schip aan Tripoli bracht. De Wilhelm Gustloff was met zijn 208,5 meter lengte het grootste cruiseschip ter wereld en op het schip bevond zich onder meer een zwembad, bioscoop en bibliotheek. Niet lang na het uitbreken van de oorlog werd de Wilhelm Gustloff omgebouwd tot een hospitaalschip en weer later werd het schip gebruikt om vluchtelingen vanuit Gotenhafen naar het westen te brengen. Deze mensen vluchtten voor het Rode Leger dat inmiddels de oostelijke frontlinies van de Duitsers had doorbroken. Op 30 januari 1945 werd het schip getorpedeerd door een Russische duikboot. Als gevolg hiervan zouden 9.343 mensen om het leven komen, onder wie meer dan 5.000 kinderen.
Het eerste deel behandelt ook in vogelvlucht de politieke situatie waarin Duitsland zich op dat moment bevindt en hoe men tot het besluit van de bouw van het schip en zijn naamgeving kwam. Op deze manier krijg je een beter tijdsbeeld, maar heeft ook tot gevolg dat je binnen een paar minuten een gigantische lading aan informatie over je heen krijgt die je even later ook alweer vergeten bent. Het tweede deel focust zich meer op het moment van de ramp en hoe de reddingsoperatie in zijn werk ging. De interviews met reddingswerkers en overlevenden van de Wilhelm Gustloff zijn aangrijpend en maken het tot een indrukwekkende documentaire. Deze persoonlijke invalshoek laat je vanuit verschillend perspectief een glimp zien van de tragische gebeurtenissen in een nacht dat het ook nog eens 18 graden vroor. Uit eerste hand krijg je te horen wat er zich op het schip afspeelde op het moment dat de ramp zich voltrok en de chaos die ontstond omdat iedereen levend van het schip af probeerde te komen. Dat in 1990 de Russische duikbootkapitein Marinesko, verantwoordelijk voor het afvuren van de torpedo’s, uitgeroepen werd tot ereburger van de Sovjet-Unie is wel erg wrang.
Met ‘Triumph und Tragödie der Wilhelm Gustloff’ levert Duits historicus en filmmaker Karl Höffkes prima werk. Mede door het relatief onbekende verhaal is dit een uitstekende documentaire over zowel het schip de Wilhelm Gustloff als de Tweede Wereldoorlog.
Meinte van Egmond