Rocco e i suoi fratelli (1960)
Regie: Luchino Visconti | 175 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Alain Delon, Renato Salvatori, Annie Girardot, Katina Paxinou, Alessandra Panaro, Spiros Focás, Max Cartier, Corrado Pani, Rocco Vidolazzi, Claudia Mori, Adriana Asti, Enzo Fiermonte, Nino Castelnuovo, Rosario Borelli, Renato Terra, Roger Hanin, Paolo Stoppa, Suzy Delair, Claudia Cardinale
De beste verhalen liggen gewoon op straat. Tenminste, als je de Italiaanse cineast Luchino Visconti mag geloven. De rauwe en realistische films die hij in zijn beginjaren maakte draaien om herkenbare thema’s als armoede, zelfoverschatting, uitbuiting en bedrog. Als uitgangspunt neemt hij geen overdadige decors of grootse effecten, maar z’n acteurs (vooral in zijn beginperiode maakte hij volop gebruik van amateurs, net als andere neorealisten). Visconti is een observator, die het menselijke gedrag in het naoorlogse Italië in al zijn facetten haarfijn weergeeft – zonder zijn respect voor zijn personages te verliezen. Medemenselijkheid en medeleven sluimert altijd op de achtergrond en viert doorgaans hoogtij. Later in zijn carrière zou Visconti zich toeleggen op meer barokke, soms naar obsessief neigende werken als ‘Death in Venice’ (1971). Het gemak waarmee hij zich heen en weer bewoog tussen sublieme melodrama’s en meer aardse onderwerpen maakt van Visconti een van de belangrijkste Italiaanse meesters van de twintigste eeuw.
‘Rocco e i suoi fratelli’ (1960) betekende voor Luchino Visconti een terugkeer naar het maatschappelijke commentaar dat in zijn vorige films al te bespeuren was. Ook zijn interesse in het versplinterde gezinsleven en de effecten van een verdere sociale decadentie worden in deze film onderstreept. Moeder Rosaria Parondi (Katina Paxinou) is na het overlijden van haar man gedwongen om met haar zoons het zo geliefde zuiden van Italië te verlaten om in de grote stad Milaan een nieuw bestaan op te bouwen. De oudste zoon Vincenzo (Spiros Focas) woont er al en staat op het punt om met zijn verloofde (bijrolletje van een jonge Claudia Cardinale) in het huwelijksbootje te stappen. Rosario valt met haar vier andere zoons zomaar binnen en dat valt niet goed bij Vincenzo’s toekomstige schoonfamilie. Het gezin wordt het huis uitgezet en het is nog maar de vraag of het huwelijk doorgang kan vinden. De Parondi’s belanden in een arbeidersbuurt waar ze proberen met kleine klusjes als het ruimen van sneeuw en het verrichten van koeriersdiensten de kost te verdienen.
Visconti verdeelde zijn film in vijf hoofdstukken, elk genoemd naar een van de vijf zoons, maar het verhaal glijdt wel chronologisch voort in de tijd. Behalve met de volwassen Vincenzo, die niets liever wil dan met zijn meisje een gezin stichten, maken we kennis met Simone (Renato Salvatori), Rocco (Alain Delon), Ciro (Max Cartier) en de kleine Luca (Rocco Vidolazzi). Simone ambieert een bokscarrière maar kan de verleidingen van de grote stad niet weerstaan. Zo raakt hij betrokken bij criminele activiteiten en wordt hij verliefd op het aantrekkelijke straathoertje Nadia (Annie Girardot), voor wie hij een waardevol sieraad steelt. Zij moet niets van zijn clandestien verkregen cadeautjes hebben en maakt het uit. Niet veel later valt ze als een blok voor Rocco en hij voor haar. Rocco is de goedheid zelve, die de zonden en misstappen van zijn oudere broer met de mantel der liefde bedekt. De romance met Nadia compliceert de relatie tussen de twee broers. Simone is bovendien jaloers op Rocco, die na zijn jaren in militaire dienst eveneens een bokscarrière begint en veel succesvoller (want gedisciplineerder) is dan die van hem. Het drijft de labiele Simone uiteindelijk tot het uiterste.
Luchino Visconti schotelt zijn publiek een hartverscheurend familie-epos voor vol drama en emotie. ‘Rocco e i suoi fratelli’ is een tragedie die wordt voortgestuwd door het noodlot. Daarnaast is het een studie naar geweld; in de boksring maar ook daarbuiten. De middelste broer Rocco staat centraal, die krampachtig vasthoudt aan tradities en oude waarden. Hij wil voor iedereen het beste en moet op zijn tenen lopen om de familie bij elkaar houden. Bij vlagen doet hij denken aan een heilige. Maar juist door zijn verstarde houding sleept hij zijn omgeving de afgrond in. Een nog jonge Alain Delon geeft deze Rocco uitstekend gestalte, al valt het niet mee in de knappe acteur met het haast perfecte gezicht een ruwe bokskampioen te zien. Lijnrecht tegenover hem glanst Renato Salvatori als de brute, onverantwoorde Simone die aan zijn hebzucht en jaloezie ten onder gaat. Annie Girardot overtuigt eveneens als de emotioneel gecompliceerde Nadia die de familie Parondi in tweeën splijt. De karakters van de overige drie broers zijn minder goed uitgewerkt, maar elk hebben ze toch hun eigen functie in het verhaal. Naar het einde toe vervult met name Ciro nog een cruciale rol. Enige smetje op het acteerwerk zijn de clichématige kuren van de Siciliaanse moeder, die wat zwaar op de maag liggen.
‘Rocco e i suoi fratelli’ is een meeslepend epos, mede dankzij de geweldige zwart-witfotografie van Giuseppe Rotunno. Het is somber, documentaire-achtig en gestileerd neorealisme. De muziek van niemand minder dan Nino Rota reflecteert op een welluidende manier de heftige emoties van de familie Parondi. Soms neigt Visconti wat te veel naar melodrama. Ook is niet elke scène even sterk en zijn er langdradige gedeeltes. Met zijn 170 minuten is de film bovendien een lange zit. Maar de meester Visconti toont in een handvol memorabele, intense en aangrijpende scènes zijn genialiteit. Met dank aan de uitmuntende Delon, Salvatori en Girardot, die hun tragische personages zonder enige moeite tot leven weten te wekken. ‘Rocco e i suoi fratelli’ is een lust voor oog, oor en hart. Hartverscheurend en uit het leven gegrepen: dit is drama op zijn best!
Patricia Smagge
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 28 mei 2009