Silent Snow (2011)

Regie: Jan van den Berg, Pipaluk Knudsen-Ostermann | 75 minuten | documentaire

De uitgestrekte en ijzige vlakten van de Noordpool zijn op het eerste gezicht een schoolvoorbeeld van de relatief onaangetaste woestheid van de natuur die je op sommige plekken van de aardbol nog kunt vinden. Maar schijn bedriegt. Achter de idylle van imposante ijsbergen, jagende ijsberen, aandoenlijke zeehonden, goed doorvoede walrussen en vredig zwemmende walvissen schuilt een grimmige werkelijkheid. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat veel van de dieren die in het Noordpoolgebied leven recorddoses aan giftige stoffen in hun lichamen hebben. Aangezien zeezoogdieren en roofvissen aan de top van de voedselketen staan, hopen alle gifstoffen die zich in de afzonderlijke schakels van deze kringloop bevinden zich in hun lichamen op. Zeehonden, walrussen en walvissen slaan de gifstoffen bijvoorbeeld op in hun dikke speklaag, de vissen in hun vlees. Gevolg is dat de Inuit, die nog steeds vrijwel exclusief aangewezen zijn op vis en het vlees van zeezoogdieren om in hun dagelijkse voedselbehoeften te voorzien, deze chemische rommel ook en masse binnenkrijgen. De gevolgen zijn vaak ingrijpend: hersenaandoeningen en een lager IQ, een verzwakking van het immuunsysteem en een spectaculaire toename van verschillende kankertypen zijn kwalen die steeds vaker opduiken in Inuitgemeenschappen. “Ironisch genoeg lijden wij het zwaarst onder de gevolgen van de vervuiling en klimaatverandering terwijl we er zelf amper aan bijdragen”, stelt vertelster Pipaluk Knudsen-Ostermann terecht in het begin van de documentaire ‘Silent Snow’.

Wat volgt is een reis langs diverse plekken op aarde waar giftige bestrijdingsmiddelen als DDT – ondanks het formele, wereldwijd geldende verbod dat op de Stockholmconventie het levenslicht zag – nog steeds vrolijk de atmosfeer worden ingespoten. Knudsen-Ostermann reist bijvoorbeeld naar Oost-Afrika, waar DDT in landen als Kenia en Oeganda blijkbaar nog steeds regelmatig wordt gebruikt als bestrijdingsmiddel tegen malaria. Schokkend genoeg wordt deze keuze vaak gemaakt door corrupte politici die het zonder consultatie van het volk op een akkoordje gooien met de op winst beluste producenten van dergelijke gifstoffen. Ook in India blijkt dat dubieuze bestrijdingsmiddelen en het giftige afval van grote chemische fabrieken nog steeds een groot probleem zijn en dat regionale overheden geld en banen vaak voorrang geven boven de gezondheid van de eigen bevolking. De laatste etappe van de documentaire voert Knudsen-Ostermann naar Costa Rica, waar de vertelster een paar plantagearbeiders ontmoet die jarenlang werden blootgesteld aan het giftige bestrijdingsmiddel Nemagόn, een goedje dat lange tijd werd gebruikt in de bananenindustrie.

Met ‘Silent Snow’ heeft de Nederlander Jan van den Berg zonder meer een zeer betekenisvolle documentaire afgeleverd. De sfeerbeelden van met name de Arctische regio en de Midden-Amerikaanse regenwouden zijn bij vlagen adembenemend mooi, terwijl de documentaire er ook met verve in slaagt om een belangrijk, maar vaak onderschat en overzien milieuprobleem op confronterende wijze aan de kaak te stellen. Met behulp van oogstrelende beelden en vanuit het oogpunt van de vaak stemloze getroffenen laat ‘Silent Snow’ zien dat milieuverdragen alleen zin hebben als ze op mondiale schaal nageleefd worden. Want veel gifstoffen komen uiteindelijk duizenden kilometers van de plaats van herkomst in andere ecosystemen terecht, meegevoerd door het water of de wind. In zekere zin is ‘Silent Snow’ een prachtig gefilmd reisdocument, maar de film is tevens een krachtige oproep aan de kijker om in actie te komen en serieuze pogingen te ondernemen om onze helaas vaak kwetsbare planeet te redden van de gesel der hebzucht en onverantwoordelijkheid. Want het is natuurlijk van de zotte dat vooral natuurvolkeren en bewoners van derdewereldlanden het hardst getroffen worden door de uitwassen van ecologisch wanbeleid in de rijke en geïndustrialiseerde landen.

Hoewel ‘Silent Snow’ soms net iets te ver doorslaat in het romantiseren van de leefwijze van de Inuit en natuurvolkeren in andere werelddelen, is de film wel een oprecht, vaak melancholiek en waardevol pleidooi voor een gezondere en eerlijkere wereld.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 november 2011