To See If I’m Smiling (2007)

Regie: Tamar Yarom | 59 minuten | documentaire

Het conflict tussen de Israël en de Palestijnen. Wie is er niet groot mee geworden? Net als bij de documentaire ‘Faces’ van Gmax hebben we bij deze documentaire te maken met een andere insteek rond het conflict dan we normaal gesproken te zien krijgen. In ieder geval een terugkerende vraag tijdens het zien van ‘To See If I’m Smiling’: wat is normaal?

Tamar Yarom interviewt in haar documentaire een aantal vrouwelijke soldaten die vertellen over hun diensttijd in het Israëlische leger. De film begint en eindigt met Meytal, een jonge Israëlische vrouw die terugblikt op haar tijd in het leger door middel van foto’s uit een fotoalbum. Zij en de vijf andere meiden (Rotem, Inbar, Dana, Tal en Libby) vertellen over hun tijd in het leger en hun ervaringen als jonge meiden in een gevechtsgebied. Ze hebben verschillende functies en verschillende ervaringen, maar een ding hebben ze gemeen: ze zijn als een ander mens uit hun diensttijd gekomen. Wat nog het meeste naar voren komt uit Yaroms film, zo wordt het zelfs letterlijk verwoordt, is het feit dat de oorlog een alternatieve realiteit creëert waarin voor veel mensen bestaande kaders vervagen. Grenzen van goed en fout, van gepast en ongepast komen te vervallen als je deelneemt aan een intense strijd tegen een volk dat een diepgewortelde haat tegen je koestert. Al deze dingen laten een onwisbare indruk achter op de verschillende vrouwen. Indrukwekkend zijn scènes waarin de vrouwen beschrijven hoe zij Palestijnen onderdrukken en vaak ook mishandelen of hoe er met lichamen van overleden slachtoffers van Israëlische acties wordt omgegaan. En vooral hoezeer dit een welhaast vanzelfsprekend onderdeel was van hun realiteit daar. Op zulke momenten roept ‘To See If I’m Smiling’ herinneringen op aan het schandaal rond de foto’s van vernederde gevangenen uit de Abu Ghraib gevangenis in Irak.

‘To See If I’m Smiling’ is op momenten verontrustend en op andere momenten emotioneel zonder echt over het randje te gaan. Wat dat betreft vermijdt de maakster uitgebreide emotionele uitwijdingen. Wat wil Tamar Yarom ons vertellen met deze documentaire? Niet eens zozeer een nadrukkelijk uitgedragen moreel standpunt, maar de harde en confronterende realiteit van een oorlogssituatie. Hoe gedroegen de meiden zich? Welke keuzes maakten zij in bepaalde situaties en hoe gingen zij om met de macht die hun verleend werd door het geweer dat zij in hun bezit hadden? Meytal realiseert zich, ongetwijfeld net zoals de rest, dat dit herinneringen zijn die zij waarschijnlijk altijd met zich zal meedragen. Het gegeven dat de oorlog een ingrijpende gebeurtenis is en een verpletterende indruk kan maken op iemand die het van dichtbij meemaakt is natuurlijk al langer bekend, maar wordt in deze documentaire op een indrukwekkende en aangrijpende wijze duidelijk gemaakt.

Joost Hoedemaeckers