De Matthäus missie van Reinbert de Leeuw (2016)

Regie: Cherry Duyns | 75 minuten | documentaire

De Nieuwe Kerk in Amsterdam was in maart 2016 het decor voor de bijzondere uitvoering van de Matthäus Passion onder leiding van dirigent Reinbert de Leeuw (1938). Het Nederlands Kamerkoor, het Holland Baroque ensemble en twee jeugdkoren (Roden Girl Chorister en het Roder Jongenskoor) werden door de bevlogen zeventiger samengebracht voor een eigenzinnige interpretatie van het magnum opus van Johann Sebastian Bach. Filmmaker Cherry Duins, die in de vorige eeuw al samenwerkte met Reinbert de Leeuw (de achtdelige serie “Toonmeesters”, uitgezonden in 1994 en 1997), registreerde de hele totstandkoming van deze uitverkochte concertreeks, ‘De Matthäus missie van Reinbert de Leeuw’.

Dat levert een boeiende documentaire op. Uiteraard zal het beoogde publiek een meer dan gewone interesse in de klassieke muziek moeten hebben, en zal daar ook het zwaartepunt van de kijkers liggen, maar zelfs als je normaliter moderne muziek luistert, is het onmogelijk om niet geraakt te worden door de overduidelijke ontroering die de musici voelen bij het uitvoeren van de muziek. Je kunt niets anders dan diep respect opbrengen voor Reinbert de Leeuw, omdat hij zo verweven is met het muziekstuk, dat hij elk detail, hoe minimaal ook, tot in de kern beheerst. Hij lijkt intuïtief te weten hóe het moet klinken, hoe Bach het heeft bedoeld (maar uiteraard zijn daar maanden van intensieve studie van de partituur aan voorafgegaan). Hij legt meer dan andere dirigenten een enorme nadruk op de tekst van de Matthäus: “Medeklinkers waar je kan, spúug ze uit!” roept hij naar het koor tijdens een van de vroege repetities. Met zijn hele lichaam maakt hij duidelijk wat hij wil, de stoel waar hij op zit, valt bijna om door zijn enthousiasme. Schitterend en ontroerend om te zien.

Reinberts gesprekken met tweelingzussen Judith en Tineke Steenbrink van Holland Baroque maken duidelijk hoe hij zijn eigen visie van het stuk verwerkt. Dat er in de tijd van Bach niet met vrouwenkoren gewerkt werd, bijvoorbeeld, maar dat de dirigent blij is dat dat nú wel kan. Hij is naast dirigent ook bijna een regisseur, want het blijft voor de solisten niet alleen bij zingen, het moet bijna zijn alsof ze in de huid van hun personages kruipen.

‘De Matthäus missie van Reinbert de Leeuw’ is zeker geen egodocument, want ook de solisten (waaronder sopraan Joanne Lunn en evangelist Benedict Kristjánsson) krijgen voldoende schermtijd. De beelden van de uiteindelijke uitvoering zijn dan weer beperkt, begrijpelijk, maar gezien de korte speelduur had daar best iets meer tijd voor ingeruimd kunnen worden. Het is ook jammer dat Reinbert de Leeuw soms iets moeilijk te verstaan is. Maar van zoveel enthousiasme kun je alleen maar gelukkig worden.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 13 oktober 2016