Beautiful City – Shah-re Ziba (2004)
Regie: Asghar Farhadi | 93 minuten | drama | Acteurs: Taraneh Alidoosti, Babak Ansari, Faramarz Gharibian, Hossein Farzi-Zadeh, Ahu Kheradmand
‘Beautiful City’ is een schijnbaar rechtlijnige, makkelijk te vatten film met duidelijke morele overwegingen, maar schijn bedriegt. Wanneer in het begin van de film te zien is hoe Akbar (Hossein Farzi-Zadeh) in tranen uitbarst op zijn achttiende verjaardag omdat hij nu berecht kan worden voor een passionele moord die hij twee jaar eerder pleegde, is het duidelijk bij wie de sympathie van de film gelegd wordt. Want, hij heeft dan wel een moord gepleegd, maar hij was jong en onbezonnen en verdient vast wel een tweede kans. Wanneer bovendien zijn vriend uit de gevangenis, Ala (Babak Ansari), het op zich neemt om samen met Akbars zus bij de verbitterde vader van Akbars slachtoffer te gaan pleiten voor vergeving, zijn de betrokken partijen en ambities van de film helder geschetst. Of toch niet?
De vader van het vermoorde meisje is onvermurwbaar. Akbars zus is vele malen bij hem langsgegaan om te smeken om vergeving, waarmee – in het islamitische rechtssysteem – de dader vrijgepleit zou kunnen worden, maar de beste man luistert niet eens meer naar haar gevoelige monologen. Op een zeker moment trapt hij haar zo ongeveer zijn huis uit. Toch komt de man uiteindelijk niet als een schurk over. Natuurlijk is het begrijpelijk dat hij gerechtigheid wil en dat hij nog veel verdriet heeft om zijn overleden dochter. Maar hij komt ook als mens geloofwaardig over door het inlevende acteerwerk van acteur Faramarz Gharibian, die met zijn gepijnigde en vermoeide blik vooral laat doorschemeren dat hij (psychische) rust wil. Hij krijgt het gevoel door de druk die van alle kanten op hem wordt uitgeoefend – door zijn vrouw, zijn imam, Ala en Akbars zus – dat hij niet in zijn recht staat als slachtoffer of zijn leed niet serieus wordt genomen. En ergens kun je je als kijker hier ook wel in vinden.
Daarbij komt dat het vanaf de zijlijn altijd een stuk makkelijker is om te oordelen over moraliteit. Dit is ook zo ongeveer de enige echte boodschap die uit de film te destilleren is. Dat je pas weet hoe je zult oordelen of wat je zult voelen als je zelf in zo’n situatie zit. En deze filosofie is toepasbaar op vrijwel ieder personage in de film. Aan het eind is er geen enkele zekerheid meer, ook niet voor Ala die de hele film lang heeft gestreden voor zijn ter dood veroordeelde vriend. Hij lijkt namelijk zelfs bereid om zijn executie door te laten gaan als dit betekent dat hij bij zijn eigen geliefde kan blijven, een dilemma die op een wat gekunstelde manier wordt gefabriceerd maar hier niet minder interessant door is.
Wat in ieder geval duidelijk wordt is dat vergeven erg moeilijk is. Het is nodig om over de eigen schaduw heen te kunnen stappen en de menselijkheid van iedereen te kunnen voelen. Interessant zijn ook de verzen uit de islam die juist dit principe voorschrijven, en in de film gememoreerd worden. Universele principes dus eigenlijk. Tegelijkertijd zijn sommige regels van het islamitische recht vreemd en juist onrechtvaardig voor Westerlingen, zoals het bloedgeld dat de vader van het slachtoffer dient te betalen om de executie te kunnen bespoedigen of uitvoeren. Het blijkt namelijk dat het geen simpel geval van oog om oog, tand om tand is. Want in dit geval heeft een man een vrouw vermoord, een aangezien het leven van een vrouw half zoveel waard is als dat van een man, moet de vader eerst dit verschil betalen aan de rechtbank om het recht te kunnen zien zegevieren.
‘Beautiful City’ is een mooie, rustige film met uitstekend acteerwerk en interessante thematiek. Tegen het einde van de film worden er wat veel aspecten bijgehaald om contrasten en parallellen te creëren, wat voor de kracht van de dramatiek niet per se nodig is, en de band tussen Akbar en zijn vriend Ala had wat better onderbouwd kunnen worden, maar over het geheel genomen is ‘Beautiful City’ een uiterst interessante en effectieve film geworden over liefde, verlies, wraak, en gerechtigheid. Het is een film die niet preekt of afstandelijk overkomt, maar toegankelijk en gevoelig is en bijna moeiteloos zijn dilemma’s aan de kijker voorlegt. Knap werk.
Bart Rietvink