Elective Affinities – Sprízneni volbou (1968)

Regie: Karel Vachek | 85 minuten | documentaire | Met: Ludvik Svoboda, Oldrich Cernik, Alexander Dubcek, Josef Smrkovsky, Ota Sik, Jan Procházka, Pavel Kohout, Jan Skácel, Karel Ptácnik, Jan Otcenásek, Gustav Husák, Cestmir Cisar, Jozef Lenárt, Zdenek Fierlinger, Eduard Goldstücker, Karel Kosik

‘Elective Affinities’ is de tweede documentaire van de op 4 augustus 1940 geboren Tsjech Karel Vachek. Gedurende de periode van 15 tot en met 30 maart 1968 volgt hij de verkiezingsstrijd, die ontstaat na het aftreden op 22 maart 1968 van president Antonín Novotný. Gewapend met een 16 mm camera schiet hij met zijn crew achter de schermen in deze twee weken ruim zes uur aan filmmateriaal wat hij later terugbrengt tot de vijfentachtig minuten, die deze documentaire duurt.

Met een hele directe manier van filmen lijkt het alsof je zelf aanwezig bent bij de politieke bijeenkomsten, speeches en lobby-activiteiten. Je kijkt als het ware over de schouders mee van de politieke zwaargewichten, die met de tactiekbesprekingen bezig zijn. Het feit dat de film zwart/wit is versterkt de sfeer die het direct filmen met zich meebrengt. Ook het ontbreken van een voice-over draagt hiertoe bij.

Niet alleen krijgt de kijker inzicht in de uiteenlopende standpunten van de verschillende partijen, maar ook de reacties op de aanwezigheid van de camera zorgen voor beschamende momenten. Niet alleen wordt zo nu en dan gevraagd om te stoppen met filmen en zijn er gezichtsuitdrukkingen die boekdelen spreken. Maar vooral de vraag hoe sterk de microfoon eigenlijk is, is hilarisch. Wanneer de geluidsman dan uitlegt dat die tien meter is, zie je de vraagsteller zich afvragen wat er opgenomen zou kunnen zijn van zijn zojuist gevoerde gesprek.

‘Elective Affinities’ – de titel is afkomstig van een boek van Johann Wolfgang von Goethe – heeft verschillende filmprijzen in de wacht gesleept. De boeiende documentaire wordt gezien als onderdeel van de Tsjechische Nouvelle Vague en behandelt een belangrijke fase in de politieke geschiedenis van het voormalige CSSR. ‘Elective Affinities’ laat zich wellicht het best omschrijven als een ‘verborgen’ artistieke reportage, die zeker voor de liefhebbers van documentaires een ware must is. Ook voor geïnteresseerden in de Tsjechische geschiedenis is deze film verplichte kost.

Lodi Meijer