Evolution (2021)

Regie: Kornél Mundruczó | 97 minuten | drama | Acteurs: Lili Monori, Annamária Láng, Goya Rego, Padmé Hamdemir, Harald Kolaas, Erik Major, László Katona, Jule Böwe, Bálint Kuttner, Dániel Pásztor, Bence Szécsi

Na Canada, waar hij met Vanessa Kirby ‘Pieces of a Woman’ (2020) draaide, heeft de Hongaarse regisseur Kornél Mundruczó opnieuw een film in het buitenland gemaakt. In ‘Evolution’ focust hij vanuit Duitsland op de strubbelingen van drie generaties van dezelfde Joodse familie. De film bestaat uit drie segmenten, die elk genoemd zijn naar de betreffende familieleden. In een handvol indrukwekkende longtakes nemen we verschillende episodes uit hun leven waar.

In het vrijwel non-verbale eerste deel volgen we drie mannen die gehaast bezig zijn om een verlaten doucheruimte schoon te maken. Het is ogenblikkelijk duidelijk dat dit een gaskamer betreft. De werkzaamheden van de mannen komen tot een halt wanneer zij in de scheuren van de muren en in de diverse afvoergeulen zwarte slierten mensenharen ontdekken. Er ontstaat een akelige en omineuze sfeer, bijna denkend aan een scène uit een Japanse horrorfilm, à la ‘Ringu’ (1998) of ‘Dark Water’ (2002). Dan weerklinkt er plotseling het hartverscheurende gehuil van een baby, die op wonderbaarlijke wijze de gruwelpraktijken van de gaskamer heeft overleefd. De mannen dienen snel te handelen willen zij de baby in leven houden.

Dit eerste deel van ‘Evolution’ laat zonder twijfel de meeste indruk achter. Het segment doet bij vlagen denken aan het meesterlijke Holocaust-drama ‘Son of Saul’ (2014). Kornél Mundruczó creëert hier een gevoel van onbehagen dat nog lang in je hoofd na blijft sluimeren. De toon is rauw en onaangenaam; precies zoals een film over dit onderwerp hoort te zijn.

Het tweede deel springt vooruit in de tijd en concentreert zich op de inmiddels volwassen geworden baby uit het eerste deel: Éva (Lili Monori). Éva’s appartement is volgestouwd met Holocaust-lectuur; zij heeft haar smartelijke oorsprong nooit los kunnen laten. Haar dochter Léna (Annamária Láng) komt bij haar op bezoek om iets op te halen, en de twee raken zoals wel vaker verstrikt in een felle discussie. Léna neemt haar moeder kwalijk dat zij geen echte jeugd heeft gehad; alles stond steevast in het teken van de oorlog en het Joodse leed. Éva relativeert Léna’s toerekening en bekent eerlijk: “Een echte jeugd… Ik weet niet eens wat dat is.”

Het tweede deel van ‘Evolution’ is het langste segment (bijna veertig minuten) en roept herinneringen op aan het werk van de Roemeense filmmaker Cristi Puiu, in het bijzonder ‘The Death of Mr. Lazarescu’ (2005). De takes zijn hier lang en de cuts zijn spaarzaam. De focus ligt bijna compleet op het samenspel tussen actrices Lili Monori en Annamária Láng. Zij overtuigen volledig als de kibbelende moeder en dochter; hun ogen verraden een onbesproken droefheid. De lengte van dit segment overtuigt echter iets minder. Er hadden hier probleemloos tien à vijftien minuten vanaf kunnen worden gehaald om het geheel makkelijker te laten vloeien.

Voor het derde deel verplaatst de film zich naar hedendaags Berlijn. We volgen Jónás (Goya Rego), de tienerzoon van Léna, die samen met zijn klasgenoten naar huis is gestuurd wegens een brand-incident op zijn middelbare school. Jónás wordt regelmatig gepest op school, maar raakt wel bevriend met het Turkse meisje Yasmin (Padmé Hamdemir). De twee zijn allebei buitenbeetjes en herkennen zich in elkaar. Tijdens een lampionnenoptocht op Sint Maarten bloeit er iets op tussen de twee.

Dit laatste deel is het meest oneven van de drie. Na een atmosferisch eerste deel en een door dialoog gedreven tweede deel, voelt het derde segment vrij richtingloos. Voor een beperkte tijdsspanne worden hier net iets teveel subplots toegevoegd, en het helpt ook niet mee dat Mundruczó met een flinke dosis geforceerde symboliek aan het strooien is. Het mooiste moment uit dit deel betreft een turbulente scène tussen Jónás en Léna, waarin laatstgenoemde haar gedachtegoed op haar zoon aan het forceren is, waarna ze zich realiseert dat ze in de voetsporen van haar moeder is getreden. Een indrukwekkend moment in een nogal tegenvallend slotstuk.

‘Evolution’ is een ambitieus drieluik, waarvan de boodschap helder overkomt. De film nodigt je uit om na te denken over identiteit en vergeving, en roept op om het verleden nimmer de rug toe te keren. De film zorgt op deze wijze gegarandeerd voor een nagesprek.

Len Karstens

Waardering: 3

Bioscooprelease: 1 september 2022