Gevangenen van de grond (2009)

Regie: Stella van Voorst van Beest | 88 minuten | documentaire

Hoe maak je een liefdevolle documentaire over Finland? Plaatjes schieten van duizend meren in eindeloze bossen, ondersteund door gesprekken met introverte schansspringers misschien, de toeristische voorkant die we allemaal kennen uit de beeldvorming? Stella van Voorst van Beest koos voor de achterkant van het Finse bestaan. En dat blijkt inhoudelijk een goede keuze.

Haar anderhalf uur durend portret is voornamelijk gevuld met somberende Finnen van middelbare leeftijd die naar elders verlangen, en hun tijd doden met het zingen van valse tango’s in morsige karaokebars. En laat dat nu net de tweede laag zijn in het verhaal: dat van de ‘condition humaine’, zoals het zo mooi heet. ‘Ach, wat zou ik toch graag willen vliegen, maar ik heb geen vleugels dus droom ik maar liever’. Dan zeggen blikken genoeg en volstaat een kale stilte.

Echt diep gaan de gesprekken met de bedaarde Finnen – we zien onder meer een schoenenverkoopster, een tango-ster en een beeldhouwer voorbijkomen – niet; het is het repetitieve van de boodschap die haar uiteindelijk wortel doet schieten en de film doet smaken. Een bittere nasmaak laat die wel, want veel valt er niet te lachen in ‘Gevangenen van de grond’ – een titel die verwijst naar een liedtekst van de Finse tangocomponist Unto Mononen.

Eén scene – in het eerste halfuur van de film – is op zijn best tragikomisch te noemen. We volgen een eenzame vrouw op weg naar een karaokebar waar het doorsnee zangtalent Madame Edith uit de komische serie “Allo, Allo” nog zou flatteren. De camera stopt eerst bij een verre van montere skinhead, die de lege garderobe beheert van het etablissement; binnen zien we de vrouw foto’s van haar overleden echtgenoot tonen. Hoe die aan zijn eind is gekomen? Op oudejaarsavond liet zij hem achter in een café toen hij flirtte met een ander; ’s ochtends vond de vrouw haar man dood voor de voordeur. “Toen ik de deur probeerde te openen zag ik alleen zijn schoenen.”

Tja. Jammer is dat in ‘Gevangenen van de grond’ geen jonge Finnen worden geïnterviewd; die komen hoogstens dronken of vechtend in beeld. En zij die de sombere boodschap en simpele beeldtaal niet kunnen waarderen, zullen de documentaire gemakkelijk voor oubollig verslijten. ‘Gevangenen van de grond’ gaat ook meer over de staat van de ouder wordende Fin, dan over de menselijke conditie in het algemeen. Die ‘Finse conditie’ is een verlangen naar warmere streken dat vlees wordt in de tango – beoefend als volks cultuurgoed met alle nivellerende aspecten van dien; Stella van Voorst van Beest laat haar Finnen op schlager-niveau aan hun koude werkelijkheid ontsnappen.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3

Bioscooprelease: 18 februari 2010